Troya Kültür Yolu Festivali aktiflikleri kapsamında Çanakkale’ye gelen Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Gayret Daire Lideri Zeynep Boz, Troya Hazineleri’nin yurt dışına kaçırılışının 150. yılında Troya Müzesi’nde açıklamalarda bulundu. Zeynep Boz, Troya yapıtlarının Türkiye’ye iadesine ait çalışmaların uzun yıllardır devam ettiğini anlatarak, “Burada çalışan bireylerin de bıraktıkları işleri sürdürüyoruz. Her ne kadar bu yapıtların bulunduğu ülkeler, bulunduğu kurumlar vermemek istikametinde bir eğilime daha yakınlarsa da biz de bunların iadesini sağlamakta o kadar kararlı bir eğilim içindeyiz” diye konuştu.
Devletler ortası görüşmeler yoluyla devam eden bir sürecin olduğuna değinen Boz, “Özellikle siyasi görüşmelerde devlet liderlerinin, bakanların bir ortaya gelişinde her fasılda gündeme getirilen bir mevzu. Dışişleri Bakanlığımız kanalıyla da unutturmamak üzere devam ettiğimiz bir husus. Doğal ki bir vakit vermek mümkün değil lakin nasıl ki ABD’de bulunan ve Troya kökenli olan bir küme yapıtımızın 2012 yılında iadesini sağlamıştık. Altın takılardan oluşan bir küme eserdi bu Pensilvanya Üniversitesi’nden… Tekrar birebir biçimde Rusya’da, İngiltere’de, Almanya’da bulunan Troya kökenli yapıtlarımızın de iadesini sağlayacağımıza inanıyoruz. Bu istikamette devletler ortası çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” değerlendirmesini yaptı.
“BAŞLI BAŞINA ÖRGÜTLÜ BİR SUÇ”
Boz, Türkiye’deki yapıtların yurt dışına kaçırılmasının önlenmesine yönelik yürüttükleri çalışmalara değinerek, kelamlarına şöyle devam etti:
“Öncelikle müdafaaya konutta başlıyoruz. Halkımız ortasında şuurun artması ve kültürel mirasın sahiplenilmesi için pek çok aktiflik içindeyiz. Bu kimi vakit çocuklarımıza adresli, kimi vakit yetişkin kümeye yönelik çalışmalar oluyor. Meskendeki işimizi yaparken bir taraftan bunun ‘kaçakçılık’ dediğiniz vakit iki öznesi olacak. Yani bir kaçırılan yer, bir de götürülen yer. Bu sebeple de öbür ülkelerle işbirliği kaçınılmaz ve değerli bir hal alıyor.
Bu manada Amerika ve İsviçre üzere iki değerli pazar ülke ile mutabakatlar imzaladık 2021 ve 2022 yıllarında. 12 ülke ile kültür varlığı kaçakçılığının önlenmesi konusunda mutabakatımız var. Bunların hiç biri başkasından daha kıymetsiz değil. Amerika ve İsviçre’nin biraz daha öne çıkması bu iki ülkenin pazarda tuttukları alanın büyük olması. Bu kapsamda da Manhattan Başsavcılığı ile önemli bir çalışma yürütüyoruz. Yasa dışı olarak gitmiş olan ve bilhassa New York üzerinden satışı sağlanmış ve hala orada bulunan yapıtlarımızın iadesi konusunda bize yardımcı oluyorlar. Çünkü bu büyük bir yasa dışı sorun. Bu, bugün baktığınız vakit terörün finansmanında da, örgütlü hatanın finansmanında da karşımıza çıkan bir şey. Kendisi de başlı başına örgütlü bir kabahat. Tabi ki bu tahminen tarihi süreçte bu türlü değildi, bugün geldiği nokta bu olabilir lakin biz bu eser iadeleriyle önemli bir hata sonucu elde edilmiş ve o ülkelerdeki müzelerin vitrinlerini süsleyen bu yapıtları geri alarak, bu suça ‘dur’ demiş oluyoruz. Bir duruş bildirmiş oluyoruz. Natürel ki Türk kamuoyunun erişim hakkını, bu ülkenin mirası olan bu yapıtları sağlayıp daha sonra zevkle dünyanın beğenisine ve erişimine sunuyoruz.”
“SON 20 YILDA TOPLAM 12-13 BİN YAPITIN İADESİ SAĞLANDI”
Zeynep Boz, Türkiye’ye 2023 yılında 4 bine yakın yapıtın iadesinin sağlandığını, son 20 yılda toplam 12-13 bin yapıtın iadesinin sağlandığını tabir ederek, “Yakınlarda bir belgemizin yüzdük yüzdük kuyruğuna geldik. Müjdeli haberler vereceğimizi umuyoruz. Türkiye’nin büyük bir yağmalamaya maruz kalan, bir kısmı götürülmüş birtakım güzide yapıtlarının iadesini yakın vakitte sağlayacağımıza ve bunun duyurusunu yapacağımıza inanıyoruz.” dedi.
Kültür ve Turizm Bakanlığının, İngiltere’nin ünlü müzelerinden British Museum‘un depolarından çalınan ve kaybolan yapıtların kimilerinin çevrim içi alışveriş sitesi üzerinden satışa konması sonrası Anadolu kökenli yapıtların iadesine ait bir süreç başlattığının hatırlatılması üzerine Boz, şunları kaydetti:
“British Museum ile birtakım yapıtların iadesi konusunda görüşmelerimiz sürüyordu. Gelinen noktadan çok rahatsız olduk. 2 binden fazla yapıtın orada çalışan bir kişi tarafından kaçırılması, müzeye ihbar edildiği halde gerekli teşebbüslerde bulunulmasının gecikmesi bizi bu manada rahatsız etti. Öncelikle Anadolu kökenli yapıtlarımızın durumunu sorduk. Zira bu yapıtları korumakla mükellef olan ülke biziz. Bunların iadesinin sağlanmasını istedik. Yakın vakitte yanıt almak mümkün olmayabilir. Sonuçta şu anda İngiltere’de soruşturma sürüyor, cezai bir basamak başladı. Şu etapta teşebbüsümüze süratli bir dönüş almayız ancak gündemlerine alacaklarından kuşku duymuyorum.”
