13’üncü yüzyılda Anadolu Selçuklu Hükümdarı 1’inci Alaeddin Keykubad tarafından yaptırılan Antalya’nın tarihi simgelerinden Yivli Minare’nin sarsıntıya karşı dayanıklılığının araştırılması için AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Anabilim Kısmı’nda yüksek lisans çalışması yapıldı.
Çalışmada, Yivli Minare’nin sarsıntıya karşı dayanıklılığı analitik olarak incelendi. Yapının dinamik parametrelerinin belirlenebilmesi için deneysel çalışma (ivme ölçüm çalışmasına bağlı yapı periyod tayini) yapıldı.
Yivli Minare’nin tarihi eser olmasından ötürü gereç dayanımı deneysel olarak belirlenemeyen çalışmada, yapıda meydana gelen gerilme bedelleri literatürdeki emsal çalışmalarla karşılaştırıldı.
Bu çalışmalara nazaran yapının basınç ve çekme gerilme kıymetlerinin literatürdeki limitlerin üzerinde olduğu kanaatine varıldı. Ayrıntılı 3 boyutlu model üzerinde deneysel araştırmalardan elde edilen datalar doğrultusunda, Yivli Minare’nin 35 santimetre güneye gerçek yatık olduğu ve yükseldikçe ekseninden kaydığı belirtildi. Çalışmada, Yivli Minare’ye ilişkin güçlendirme projelerinin hazırlanarak hızlı biçimde uygulanması gerektiği sonucuna varıldı.
“HAFİF GÜNEYE YATMA KELAM KONUSU”
AÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Kısmı Öğretim Üyesi ve Zelzele Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ramazan Özçelik, çalışmayla ilgili bilgi verdi.
Antalya’nın tarihi simgesi Yivli Minare’nin üretiminin yüzyıllara dayandığını anlatan Prof. Dr. Özçelik, “Zamanla birlikte Yivli Minare’nin kimi kısımlarında hasarlar, birtakım kısımlarında hafif güneye hakikat yatmalar kelam konusu. Münasebetiyle bu tarihi eser yapısının önümüzdeki yüzyıllarda hayatını devam ettirebilmesi için önemli çalışmaya, tahminen de güçlendirmeye muhtaçlığı var. Biz Akdeniz Üniversitesi olarak daha evvel bir yüksek lisans tezimizde buraya ivme ölçer yerleştirdik. Bu tıp yapılarda en büyük meşakkat, tarihi eser yapılarının gereç modellerini ve dayanımlarını bilmiyoruz. Tarihi eser olduğu için buradan örnek almamız mümkün değil. İvme ölçerden elde ettiğimiz dönem verisiyle birlikte binanın kestirimi olarak zelzeleye karşı güçlü olup olmadığının tahlillerini yaptık. Yaptığımız bu birinci çalışmada, maalesef Yivli Minare’nin Antalya’da beklenen bir zelzelede yıkılmasının kelam konusu olduğunu gördük” dedi.
ÜNİVERSİTE LABORATUVARINDA YİVRİ MİNARE İÇİN MATERYAL ÜRETİLECEK
Prof. Dr. Ramazan Özçelik, kaba bir çalışmayla kesin sonuca ulaşmanın çok gerçek olmadığını belirterek, Akdeniz Üniversitesi’nin açmış olduğu bir altyapı projesine, proje önerisi olarak bu çalışmayı sunduklarını söyledi. Prof. Dr. Özçelik, “Eğer desteklenirse bunu yapacağız. Daha evvelki onarım çalışmalarında tarihi eserimizden alınmış küçük numune parçacıkları ve bunların kimyasal özellikleri var. Üniversitedeki laboratuvarımızda birebir kimyasal özelliğe sahip materyalleri üreterek Yivli Minare’nin bir kesimini burada modelleyerek test edeceğiz. Testlerden elde ettiğimiz bilgilerle minareye ilişkin en gerçek simülasyonu yaparak sarsıntıya güçlü olup olmadığını ortaya çıkaracağız. Zelzeleye dayanıksızsa bu sefer minaremizin güçlendirilmesi için alternatif yollar geliştireceğiz” diye konuştu.
DAYANIKLIKLIK SONUCU ORTAYA ÇIKACAK
Yivli Minare’nin ana bileşenlerinde 6-7 farklı gereç kullanıldığını belirten Prof. Dr. Özçelik, “Minarede zelzele esnasında farklı davranış gösterecek materyaller bulunuyor. Hasebiyle her bir materyalin dayanımı bizim için çok kıymetli. Yüksek lisans tezimizde minareden ivme alarak tek bir materyal düşünerek tek bir elastik model üzerinden bu minareye gelebilecek yaklaşık zelzele kuvvetini bulduk. Bu sarsıntı kuvveti hesabında çok büyük bir yanılma hissemiz yok lakin zelzele kuvvetinin karşısında gereç ne kadar sağlam bunu tam bilemiyoruz. Onun için proje teklifimizde biraz da materyalin üzerine yöneldik. Hasebiyle buradaki materyal dayanımlarını net olarak bulma bahtımız olursa gelecek zelzele kuvvetinin hesabı konusunda çok ıstırabımız yok. Gereç dayanımını tayin edebilirsek, sarsıntı kuvvetinin oluşturacağı gerilmelerle gereç dayanımını karşılaştırdığımızda kesin sonuç ortaya çıkacaktır” dedi. (
