Edinburgh Üniversitesi, koyun Dolly’i klonlayan İngiliz bilim insanı Ian Wilmut’un 79 yaşında hayatını kaybettiği duyurdu.
Üniversiteden yapılan açıklamada, Ian Wilmut için “Genetiği değiştirilmiş koyun yapmak için kullanılabilecek klonlama ve nükleer transfer tekniklerini geliştirme eforlarına öncülük etti” denildi.
Wilmut, üniversiteye bağlı Roslin Enstitüsü’nde Keith Campbell ile birlikte 1996 yılında Dolly’yi klonlamıştı. Wilmut’a yıllar evvel Parkinson teşhisi konmuştu.
Öte yandan Dolly, klonlanmasının akabinde 6 kuzu doğurmuş ve 14 Şubat 2003’te ilerleyen akciğer hastalığı nedeniyle uyutulmuştu.
IAN WİLMUT KİMDİR?
Ian Wilmut ikinci dünya savaşı sırasında Alman bombardımanına maruz kalmış İngiltere’nin eski bir kasabası olan Hampton Lucey’de hayata gözlerini açtı.
Çocukluk yıllarında çiftçiliğe ilgi duyan Wilmut’tun bu ilgisi onu Nottingham Üniversitesi’nde ziraat okumaya yöneltti. Yaz stajlarında ise ilgi duyduğu embriyoloji bilimi üzerine odaklandı.
1971 yılında Cambridge Üniversitesi’nden doktorasını aldığında hayvanlar üzerinde genetik mühendisliğine odaklanmış ve tezini domuz spermlerinin dondurulması üzerine yapmıştır. Doktora sonrası yaptığı çalışmaları ile de genetik araştırmalarına taraf vermiştir.
1986 yılında katıldığı bir sohbet onun mesleğine yeni bir boyut kazandırır. Bu sohbette Danimarkalı embriyologların gelişimini tamamlamış bir kuzunun embriyo hücrelerinden yeni bir kuzu üretme muvaffakiyetini göstermesi onu olgun bir koyun beden hücresinden bir kuzunun klonlanabilme ihtimali üzerine düşünmeye itti. Tam da bu sıralarda fare klonlaması üzerine ortaya atılan düzmece bir raporun ortaya çıkması bu alana yönelik dayanakların de çekilmesine neden oldu. Bunun üzerine Wilmut ve grup arkadaşı Keith Campbell kendi imkanları ile çalışmaları sürdürmeye devam etti.
1996’DA İKİ KUZU ÜRETMEYİ BAŞARDILAR
1986 yılının birinci yarısında Profesör Wilmut ve takımı birinci defa embriyonik hücrelerde isimleri Megan ve Morag olan iki kuzu üretmeyi başardılar. Bu muvaffakiyet her ne kadar bilim dünyasının ilgisini çekse de kamuoyunda çok da ses getiremedi. 1997 yılına gelindiğinde ise Profesör Wilmut yetişkin bir koyunun göğüs hücresinden ismini o periyodun sanatkarlarından biri olan Dolly Parton’dan alan Dolly isimli bir koyunu kopyaladıklarını duyurdu. Bu, o vakte kadar birinci sefer bir beden hücresinin yumurta hücresine füzyonu sonucu ile elde edilmiş başarılı bir üretimdi. Bu muvaffakiyet bir evvelkinin tersine kamuoyunda “acaba bir sonraki adım insan klonlama mı olacak” fikrinden ötürü epey ilgi çekti.
KLONLAMA TIBBİ BİLİMSEL GELİŞMELERİN KAPISINI ARALADI
Dolly 2003 yılında teneffüs sorunlarından ölmesine karşın Prof. Wilmut çalışmalarını Edinburgh’ta yenilenebilir tıp araştırmaları merkezinin üreme biyolojisi kısmının lideri olarak sürdürdü. Onun bu başarısı tedavi maksatlı hayvan klonlamalarının da önünü açtı. Bu maksatlarla hayvan klonlama değerli tıbbi bilimsel gelişmelerin kapısını aralamakta büyük umut ışığı oldu. Örneğin hemofili hastalığında değerli rol oynayan bir protein hayvanlar üzerinden üretilerek insanlara verilebilir ve hastalığa tahliller geliştirilebilir öte yandan organ nakillerinde bu klonlanmış hayvanlar kullanılabilinir. Bunun yanı sıra süt ve yün üretimi üzere emeller ile de klonlanmış hayvanlar mümkün bir kaynak problemine tahlil olabilir.
KRALİÇE ELİZABETH TARAFINDAN ŞÖVALYE UNVANI İLE ÖDÜLLENDİRİLDİ
ABD’den James Thomson ve John Gearhart’ın insan embriyosundan farklılaşma özelliğine sahip kök hücreleri denetim edebilmesi bu alanın en heyecan verici gelişmelerinden biri olmasını sağladı. Ancak hem ABD’de hem Birleşik Krallık’ta insan embriyosuna yönelik etiksel sorunlar bu çalışmaların sürdürülebilmesi önünde pürüzler taşımaktaydı. Profesör Wilmut 2005 yılında insan embriyosunun klonlanması tarafında lisans aldı. Emeli, bu sayede hudut hastalıklarına tahliller üretmekti. 2 yıl sonra Dr. Shinya Yamanaka yetişkin beden hücrelerini, geçmişine kök hücrelere dönüştüren yeni bir metot bulduklarını duyurdu. Bunun üzerine Wilmut ve takımı derhal bu yeni metodun insan hücreleri içinde çalıştığını ispat ettiler. Wilmut bu gelişme ile daha evvel başladığı insan embriyosu klonlama projesinden vazgeçip bu yeni metodu uygulayarak Parkinson, Felç, Alzheimer üzere hastalıklara umut olacak gelişmelerin peşinden koşmaya başladı. Prof. Wilmut, Dolly çalışmaları ile bilim dünyasına yaptığı katkılarından ötürü kraliçe Elizabeth tarafından şövalye unvanı ile ödüllendirildi.
