Olası İstanbul zelzelesinde tsunami bekleniyor…
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Zelzele Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Musavver Didem Cambaz, mümkün İstanbul sarsıntısından sonra tetiklenebilecek deniz altı heyelanından ötürü tsunami beklediklerini söyledi.
Dr. Cambaz, “5 Kasım Dünya Tsunami Farkındalık Günü” hasebiyle Türkiye’deki riskli bölgeler ve yapılan çalışmalar hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Tsunaminin, sarsıntı, yanardağ patlaması ve heyelan üzere afetler sonrası deniz tabanının ani biçimde yer değiştirip, deniz kütlesinin dalgalar yoluyla kıyıya vurmasıyla gerçekleştiğini belirten Cambaz, kaynaktan uzaklaştıkça deniz dalga yüksekliğinin artarak, kıyılarda büyük hasarlara yol açtığını söz etti.
Japonya’da 11 Mart 2011’de 9,0 büyüklüğündeki zelzelede olduğu üzere tsunaminin en çok Pasifik Okyanusu’nda dalma ve batma bölgelerinde gözlendiğini aktaran Cambaz, 2004 yılında Sumatra’da 9,3 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde oluşan tsunaminin farklı kıtalarda ve 11 ülkede sarsıntısı hisseden yahut hissetmeyen yaklaşık 230 bin insanın vefatına ve büyük hasara yol açtığını bildirdi.
Dr. Cambaz, sarsıntıların tesirinde bulunan, 8 bin 300 kilometrelik kıyı şeridine sahip Türkiye’nin de tsunamiden ötürü hasar almaya açık ve tedbir alması gereken ülkeler ortasında bulunduğunu lisana getirdi.
“6 METRE MERTEBESİNDE DALGALAR KELAM KONUSU”
Türkiye’de riskli bölgelerin fay çizgileriyle bağlı olduğuna işaret eden Cambaz, “Kuzey Anadolu Fay Sınırı’ndan ötürü Marmara Denizi, Doğu Anadolu Fay Sınırı ve devamındaki Ölüdeniz Fayı ile Akdeniz Helenik Yayı’ndan ötürü da Ege ve Akdeniz’de oluşacak sarsıntılar sonucu tüm denizlerimizde tsunami meydana gelmesi bekleniyor. Tarihi kayıtlara da baktığımızda etrafımızdaki denizlerde tsunami var. Girit’in batısında 365, Girit’in güneydoğusunda 1303 yıllarında meydana gelen büyük sarsıntılar sonrası tsunamiler yaşanmış. Bunun için de bir yerde zelzele oluyorsa yeniden olacaktır. Tsunami olmuşsa tekrar tsunami beklenmelidir.” diye konuştu.
İstanbul için tsunami tehlikesine dikkati çeken Cambaz, şöyle devam etti:
“İstanbul için de tsunami beklediğimiz bir şey. Yalnızca sarsıntıdan ötürü değil. Zelzeleden sonra tetiklenebilecek deniz altı heyelanından ötürü İstanbul’da tsunami bekliyoruz. Burada yıkmaya çalıştığımız en büyük algı, tsunami dediğimiz vakit Japonya ya da Endonezya’daki üzere 20 metrelik dalgalar anlaşılıyor. Bizim burada 1509 ve 1894 sarsıntılarından sonra kayıtlara düştüğü üzere 6 metre mertebesinde dalgalar kelam konusu. Bu da çok büyük bir yıkıma ve kaosa neden olabilir. Zira bizim deniz düzeyinde yerleşimlerimiz var”
Türkiye’de Harita Genel Müdürlüğünün 20, Kandilli Rasathanesinin 8 deniz düzeyi müşahede istasyonu ile gelişmelerin takip edildiğini belirten Cambaz, Marmara Denizi’ne 20 yeni çok disiplinli deniz düzeyi müşahede istasyonu kurulmasının planlandığını lisana getirdi.
Dr. Cambaz, deniz düzeyi müşahede istasyonlarıyla tsunami olup olmadığını, deniz düzeyindeki değişikliğin kaç metreye çıktığını ölçebildiklerinin altını çizerek, merkezlerinin 2017’de aldığı milletlerarası akreditasyonla 13 ülkedeki toplam 21 abonesine 5,5 büyüklüğünün üzerindeki sarsıntılarda bu tehlikeye dair bilgilendirme, müşahede ve ikaz bildirisi yayınladığını tabir etti.
Dünyada çeşitli denizlerde erken ikaz sistemlerinin bulunduğunu belirten Cambaz, “Tsunami Servis Sağlayıcı” ve “Ulusal Tsunami İkaz Merkezi” olarak 2012’den bugüne dek bağlı bulundukları Kuzey Doğu Atlantik, Akdeniz ve ilişkili denizlerdeki müşahede alanları içerisinde 45 ikaz iletisi yayımladıklarını kaydetti.
Dr. Cambaz, Bodrum yakınlarında 2017’de Kos adasında ve 2020’de Ege Denizi’nde oluşan zelzelelerin tsunami konusunda farkındalık oluşmasına katkı sağladığını lisana getirerek, “Hiç tsunami olmaz zannederken bu sarsıntılardan sonra olabileceği ve birilerinin hayatını kaybedebileceği gündeme gelmiş oldu. Ege Denizi’nde 30 Ekim 2020’de meydana gelen sarsıntıda bilhassa Seferihisar’da tsunami çok tesirli oldu ve Sığacık’ta 1 kişi hayatını kaybetti ve kıymetli bir hasar da oldu.” sözlerini kullandı.
1999’daki Marmara Sarsıntısı sonrasında da tsunaminin yaşandığını aktaran Cambaz, zelzelenin yıkıcılığının yanında bunun ikincil bir afet olarak kaldığını belirtti.
“TSUNAMİ İÇİN TEDBİR ALINABİLİR”
Deprem olduktan sonra denize yakın bir yerde olanların buradan uzaklaşması gerektiğini bildiren Dr. Musavver Didem Cambaz, şunları söyledi:
“Deniz düzeyinin 2-3 metre mertebesinde yükselmesini azımsamamak gerekiyor. Yarım metre, 1 metre de olsa beşerler ‘Ben yüzerim’ diye düşünüyor fakat 30 santimetrenin üzerindeki su dalgası sizi sürükleyebilme özelliğine sahip. Onun dışında, taşıdığı, sürüklediği cisimlerin size çarpması travma da yaratabilir. Bu durumda hiçbir şey yapamazsınız. Tsunamiye zelzeleden farklı olarak tedbir alınabilir. Sarsıntı olduğunda siz bunu duyuyorsanız, bu sizin en büyük alarmınızdır.”
Birleşmiş Milletlerin 2015 yılı sonunda 5 Kasım’ı “Dünya Tsunami Farkındalık Günü” ilan ettiğini aktaran Cambaz, 2016’dan itibaren Kandilli Rasathanesinin de ülkede farkındalık oluşturulması için çok çeşitli çalışmalar yürüttüğünü söz etti.
Dr. Cambaz, tsunami tehlikesine karşı İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ile ODTÜ’nün tahliye haritaları oluşturduğunu belirterek, hangi kıyıda deniz düzeyinin kaç metreye kadar yükseleceğine yönelik ve tahliye panoları üzere alanlarda çalışmalar yapıldığından bahsetti.
İstanbul Tsunami Aksiyon Planı’na nazaran “tsunami tahliye yolları”, “tsunami inançlı alan” ve “tsunami bilgilendirme” panolarının yerleştirildiğini kaydeden Cambaz, vatandaşların yaşadıkları bölgedeki tsunami tehlikesi hakkında bilgi sahibi olmasının ve aile bireyleri ile acil durum hareket planı hazırlamasının çok değerli olduğunu kelamlarına ekledi.
