Türkiye’nin değerli kentleri ortasında yer alan Gaziantep, ulusal uğraş yıllarında gösterdiği kahramanlıkla da farklı bir kıymete sahip. Kurtuluş Savaşı devrinde tüm aksiliklere karşın 2 yıl üzere uzun bir müddet aç ve susuz düşmana göğsünü siper eden Gaziantepliler, kendilerine vatan topraklarını emanet eden şehit ve gazilerini rahmetle anıyor.
Kurtuluş öyküsü kahramanlık örnekleriyle dolu Gaziantep, Mondros Mütarekesi’nin 7. unsuru münasebet gösterilerek 15 Ocak 1919’da İngilizler tarafından işgal edildi ve Eylül 1919’da Fransızlara bırakıldı.
Aralarında istekli Ermeni birliklerinin de bulunduğu “Fransız işgal kuvvetleri” 29 Ekim 1919’da Antep’e girdi. Kentte büyük reaksiyonla karşılanan işgal, 29 Ekim günü 13. Kolordu Kumandanı Ahmet Cevdet Beyefendi tarafından işgal kuvvetleri kumandanına bir telgraf yazılarak protesto edildi.
Ermeni tercümanla kente gelen bir Fransız subayının, 5 Kasım 1919 Cuma günü Akyol Mescidi’nde asılı Türk bayrağını Türk polisine zorla indirtmesi, Antep’in kurtuluşunu ateşleyen olay olarak tarihe yazıldı.
Fransız askerleriyle Türk polisleri ortasında çıkan hengame nedeniyle örgütlenen Cemiyet-i İslamiye tarafından, 23 Kasım’da büyük bir miting düzenlenerek, bir taraftan haksız işgal protesto edildi, öbür taraftan da halkın içindeki özgürlük ateşi alevlendirildi.
Bu ortada Mustafa Kemal Paşa, 1 Aralık 1919’da Kazım Karabekir’e “son derece bâtın tutulması” gereken bir telgraf göndererek, Kilikya, Urfa, Maraş, Antep işgalinin ve Ermenilerin yaptıkları cinayetlerin şiddetle protesto edilmesini ve uğraşın ilanını bildirdi.
Ocak 1920’de kent dışında birinci gayret başladı, Fransızların Kilis ve Maraş’a giden kuvvetleri şimdi yollardayken etkisiz hale getirildi.
Kentin düşman işgalinden kurtarılmasında değerli vazifeler alan Şahin Beyefendi, Antep-Kilis yolunu kapatarak Fransız garnizonunun Katma’daki tümeniyle irtibatını kesti.
Çocuklar daima ön planda
Kentte direniş sürecini hızlandıran 21 Ocak 1920’de yaşanan bir olay da halkın sabrını taşırdı ve topyekun çaba başladı. Akşama hakikat bugünkü İnönü Caddesi’nde, askeri fırın önünden 10 yaşındaki oğlu Mehmet Kamil ile geçen bir bayanın, sarhoş 2 Fransız askeri tarafından taciz edilip, peçesi açılmak istendi. Bu sırada annesini korumak için Fransızlara taşla saldıran küçük Mehmet Kamil, askerler tarafından süngülenerek şehit edildi.
Bugün “Şehit Kamil” olarak bilinen Mehmet Kamil’in öldürülmesinin akabinde kentteki iş yerleri günlerce kapalı kaldı ve bölgedeki birtakım vilayetlerde Antep’e takviye mitingleri düzenlenmeye başladı.
Antepli çocuklar kimi vakit cephedeki büyüklerine mermi taşıdı, kimi vakit su ve yemek götürdü. Haberci olarak irtibatı sağlayan çocuklar, gerektiğinde düşman kuvvetlerinin kullandığı telgraf direklerine çıkarak telleri kesti. Küçük vücutlarına karşın büyük kahramanlıklar sergileyen çocuklardan birçoğu şehit yahut gazi oldu.
Açlık imtihanı muvaffakiyetle geçildi
Mücadele sırasında Antepliler, düşmana karşı çaba verirken kent bir müddet kuşatma altında kaldığı için açlık ve yoklukla da ayrıyeten uğraş etti.
Geçmişten bugüne kentte kulaktan kulağa aktarılanlara nazaran, Kurtuluş Savaşı devrinde beşerler bir buğday adedine bile gereksinim duydu. Kentin kurtuluş devrinde yaşadığı lisana getirilen yoklukla çabayı 5 yıl evvel 103 yaşındayken vefat eden Hatice Köse, şöyle anlatmıştı:
“Biz o vakitler çocuktuk. Bir buğday adedine bile muhtaçtık. Annem bizi savaş periyodunda bir müddet kaleye götürmüştü. Kalede yiyecek bulamadığımız vakitlerde annem ot toplardı ve onları kaynatmaya başlardı. Anneme ‘Ne oldu:’ diye sorduğumuzda ‘Pişiyor’ kederi. Bu süreç biz uyuyana kadar devam ederdi. Fakat bunları hiç keder etmezdik. Zira bilirdik ki vatan kurtarılacaktı.”
Şahin Beyefendi, 28 Mart 1920’de Kilis yolunda Fransızlarla milis güçleri ortasında Elmalı Köprüsü üzerinde çıkan çatışmada şehit düştü. Halkın çok sevip saydığı Şahin Bey’in şehit düşmesinin akabinde, 1 Nisan 1920’de kentte şiddetli bir harp başladı. Kentin 27 mahallesine bir semt reisi tayin edildi ve Antep halkı 1 Nisan 1920’den 7 Şubat 1921’e kadar “Ölürsem şehit, kalırsam gazi olurum” diyerek Fransızlara karşı direniş gösterdi. Bu mühlet içerisinde yapılan kuşatma, Antep halkını açlık, sefalet ve mühimmat ezasıyla karşı karşıya bıraktı.
Yaklaşık 10 ay süren ve kentin nüfusunun dörtte birine tekabül eden 6 bin 317 vatan evladının şehit verildiği çatışmalar sürerken, yapılan bu fedakarlıklara karşılık TBMM, Antep’e 8 Şubat 1921’de “Gazi” unvanını verdi.
25 Aralık’ta zafer geldi
Fransızlar Ankara Antlaşması’nın akabinde 25 Aralık 1921’de kenti boşaltmaya başladı, 2 yıl süren işgalden sonra Gaziantep’ten zafer ve özgürlük nidaları yükseldi.
1921 yılındaki “Gazi” unvanından sonra, halkın Ulusal Uğraş’ta gösterdiği takdire şayan hizmetlerinden ötürü TBMM tarafından, gayretten 87 yıl sonra 7 Şubat 2008’de çıkarılan 5734 sayılı kanunla Gaziantep’e “İstiklal Madalyası” verildi.
