Söz konusu ülkeler, son yıllarda tütün eserlerine yönelik vergilendirme modelini değiştirmeye başladı. Bu ülkeler, böylelikle, kaçak tütün eserlerinin tüketimiyle uğraş alanında da muvaffakiyet sağlamayı hedefliyor.
AB ülkeleri, yeni model kapsamında, tütün eserlerinde izafî (oransal) ÖTV’yi azaltıp, maktu ÖTV’yi artırma yoluna gidiyor. Bu çerçevede 22 ülke, 2010 yılından bu yana göreceli ÖTV oranını düşürdü.
AB Tütün Tüketim Vergisi Direktifi uyarınca maktu verginin, yüklü ortalama fiyat üzerinden hesaplanan toplam verginin yüzde 7,5’i ila yüzde 76,5’i ortasında olması gerekiyor.
AB’de tütün eseri vergileri, paket başına sabit bir vergi ve perakende satış fiyatının aşikâr bir yüzdesi olan göreceli vergiden oluşuyor.
AB’nin en büyük iktisadına sahip Almanya, öngörülebilir ve kademeli ÖTV artışları ve istikrarlı izafî ÖTV ile istikrarlı gelir oluşturmayı öngörüyor. Ülkede 2010’da yüzde 24,7 bağıntılı ÖTV oranıyla tütünden elde edilen gelir 13,4 milyar avro oldu. Bu sayı, 2022’de yüzde 19,8 bağıntılı ÖTV oranıyla 14,2 milyar avroya yükseldi.
Romanya’da da makul bir vergilendirme yaklaşımı üzerinde çalışılırken, giderek maktu vergiye dayalı hale gelen bir yapı oluşturuluyor. Bu adımlar, vergi gelirlerinin daima artmasına katkıda bulunuyor.
Sırbistan da yüzde 33 bağıntılı ÖTV’yle vergi gelirlerinin istikrarlı biçimde büyümesini amaçlıyor.
Tütün eserleri vergileri, Lüksemburg’un gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 1’inden fazlasını oluştururken, bu oran Yunanistan’da yüzde 1,18 ve Hırvatistan’da yüzde 1,33’ü buluyor.
AB datalarına nazaran, 1 Temmuz 2023 prestijiyle 20 sigaradan oluşan bir paketin ortalama fiyatı Avro Bölgesi ülkelerinde 3,33 avro ile 15,3 avro ortasında değişiyor. İrlanda, 15,3 avro ile en yüksek fiyattan satış yapan ülke olurken, Letonya’da kelam konusu fiyat 3,3 avroda kaldı.
Öte yandan, AB dışındaki İsviçre’de ise yüzde 25 göreli ÖTV ile istikrarlı vergi oranları uygulanıyor.
YASA DIŞI TİCARET
AB Yolsuzlukla Uğraş Ofisi (OLAF) bilgilerine nazaran, AB hudutlarında 2022 yılında 531 milyon adet kaçak sigara, 205 ton ham tütün ve 65 ton nargile tütünü ele geçirildi. Yaklaşık 316,7 milyon adet sigaranın AB içindeki yasa dışı üretimle temaslı olduğu anlaşıldı. Tekrar geçen yıl AB dışından gelen yaklaşık 215 milyon adet sigaraya el konuldu.
TÜRKİYE’DE DURUM
Türkiye’nin ise reklam yasakları, tek tip paket, müsaade süreçleri ve yerli tütün kullanımı üzere kurallarla bu alanda ağır düzenlemeleri bulunuyor.
Ülkede, tütün eserlerinin vergilendirilmesinde ise maktu ve göreli vergilendirme cinsleri birlikte kullanılıyor.
Türkiye’de maktu verginin toplam vergi içindeki hissesi yüzde 2,5. Bu kapsamda, Türkiye’nin, AB ülkelerine kıyasla, toplam vergi içinde maktu ÖTV’nin en düşük hisseye sahip ülke olması dikkati çekiyor.
Öte yandan, Türkiye, yüzde 63’lük göreceli ÖTV oranıyla en yüksek rölatif vergi oranına sahip ülke pozisyonunda bulunuyor. Kesim temsilcileri, daha düşük göreli ÖTV yapısının kamu, dal ve Türkiye iktisadı için yarar oluşturacağını belirtiyor.
Bu ortada, Türkiye sigara pazarının büyüklüğü 2022’de 117 milyar adet olurken, bu yıl 135 milyar adede yükselmesi bekleniyor.
