Belki de Washington artık kendine şu gerçeği itiraf etmeli; yaptırım yağmuruna tutulan Küba sosyalizmden vazgeçmedi, İran nükleer programını sonlandırmadı, Kuzey Kore balistik füze denemelerini durdurmadı ve Rusya savaşı bitirmedi.
ABD dış siyasetinin günümüzdeki en caydırıcı enstrümanı ekonomik yaptırımlar. Son yıllarda, hem cumhuriyetçi hem de demokrat idareler kendilerince sopa olarak gördükleri bu yolu sıklıkla kullanılıyor. Biz, CATSAA ve Trump’ın attığı tehdit tweetleriyle yaptırımlarla tanışmış olsakta bu mevzuda uzman üç ülke var; Küba, İran ve Kuzey Kore. Bugünlerde ABD’de yaptırımlar özelinde bir tartışma başladı; nitekim işe yarıyor mu yoksa ABD ve dolar zıddı bir birlikteliğin oluşmasına mı sebep oluyor?
Washington acısından yaptırımlar bir bağımlılık halini aldı. ABD Hazine bakanlığı bilgilerine nazaran yaklaşık 12 Bin bireye ve kuruma yaptırım uygulandı. En eski yaptırımlar 1950 yılına dayanıyor, Kore savaşında Kuzey Kore idaresine uygulanmıştı. Birinci en kapsamlı yaptırım 1962 yılında Küba’yı maksat aldı. Günümüzdeyse, Rusya, Çin, İran, Venezuella, Afganistan, Zimbabwe en çok yaptırım listesinde ismini gördüğümüz ülkeler. Yeri gelmişken söyleyelim; ABD’nin yaptırım uyguladığı birinci NATO üyesi ülke unvanına da Türkiye sahip. Mevzuyu biliyorsunuz S400’ler ve CATSAA.
Bu yaptırımların amaç aldığı ülkeye, iktisadına ve idaresine ziyan verdiğini kimse reddetmiyor lakin hakikaten hedeflenen sonuç alınıyor mu sorusu çoğunlukla tatmin edici bir karşılık bulamıyor. Hatta, Peterson Enstitüsü Milletlerarası İktisat Kürsüsünün yaptığı çalışmaya nazaran 1970’ten 1997 yılına kadar uygulanan yaptırımların yalnızca %13’ü hedeflenen sonuca ulaştı. Bu mühlet içinde uygulanan bu yaptırımlardan ötürü ABD iktisadı her yıl 15 ile 19 milyar dolar kardan oldu. Teraziye konulduğunda yaptırımların istenen sonuca ulaştığını söylemek güç. Tahminen de Washington artık kendine şu gerçeği itiraf etmeli; yaptırım yağmuruna tutulan Küba sosyalizmden vazgeçmedi, İran nükleer programını sonlandırmadı, Kuzey Kore balistik füze denemelerini durdurmadı ve Rusya savaşı bitirmedi.
Beyaz Saray ve Hazine Bakanlığında misyon almış olan Jason Bordoff’a nazaran ABD yaptırımları gereğinden fazla kullanıyor, tesirli bir aracı sıklıkla kullandıkça da tesirinin azaldığını ve vakit içinde ABD iktisadına olumsuz bir tesir ettiğini görüyorsunuz diyor. Bardoff’un dediklerini somutlaştırabiliriz; ABD ile iş yapamayan ülkeler ve bireyler öbür ticaret partnerlerine yöneliyor. En tehlikelisi, yaptırım uygulanan ülkeler doları ödeme aracı olarak kullanmaktan vazgeçiyor bu da ABD’nin global bir güç olmasını tehdit ediyor. Mevcut durumda, İran, Hindistan, Çin, Rusya, Brezilya üzere ülkeler alternatif ödeme biçimleri oluşturdu ve yapıyorlarda. Örneğin, 1999 yılında öteki ülkelerin merkez bankalarındaki dolar rezervi yabancı para ünitelerinde %70 civarlarındayken günümüzde %59’a kadar düşmüş durumda. ‘ABD bitti abi’ sonucu çıkartmanızı da istemem hala dünya ticaretinin çok büyük bir kısmı dolarla yapılıyor, ikinci sırada da Euro var. Önümüzdeki 25 yılda doların bileğini bükecek bir para ünitesi de görünmüyor.
Yaptırımlar ve tesirleri yaz devrinde sıcaklığı 40 dereceyi, nem oranı yüzde 90’ı bulan Washington’da tartışılmaya devam edecek.
