Ahilik, söz manası olarak Arapça “kardeşim” yahut Türkçe “akı” (Divan’ül Lügat’it Türk’te) “cömert”, “eli açık” manasında kullanılmaktadır.
Terim olarak, XVIII. yüzyıldan sonra bir esnaf-sanatkâr birliği hâline dönüşmüş olsa bile, XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da görülmeye başlayan, Anadolu’nun vatanlaşmasında ve Osmanlı Devleti’nin kurulmasında büyük rol oynayan dinî, toplumsal, kültürel, ekonomik ve siyasî boyutları olan bir sistem olarak tanım edilebilir. Denilebilir ki ahilik, imanın amele dönüştüğü, Anadolu’nun vatanlaşmasını, Osmanlı’nın “cihan devleti” olmasını sağlayan dünyevi ve uhrevi bir sistemdir.
Ahiliğin başlangıçta bir esnaf teşkilatı olarak ortaya çıkmadığı, içlerinde kadıların, müderrislerin, devlet adamlarının, askeri görevlilerin de olduğu; ahilerin toplumun bütün kısımlarını kucakladığı bilinmektedir.
AHİ EVRAN KİMDİR?
Anadolu Ahiliğinin kurucusu Ahi Evran Veli, 1171 yılında İran’ın Batı Azerbaycan bölgesinde bulunan Hoy kasabasında doğdu.
Anadolu’da bilhassa esnafa İslamiyet’i anlatarak dünya ve ahiret işlerini nizamlı hale getirmeleri için çalışmalar yapan Ahi Evran, Kayseri’de deri sürece atölyesi (debbağ) kurdu. Sanat sahibi bireyler tarafından çok sevilen Ahi Evran, o periyot Moğol istilasına karşı Kayseri’yi savunan Ahileri teşkilatlandırdı.
Bir periyot Konya ve Denizli’de yaşayan Ahi Evran, 1206 yılında o zamanki ismi “Gülşehri” olan Kırşehir’e göç ederek iş ve aş verdiği Türkmenlerin tekke ve zaviyelerde uygun bir Müslüman ve vasıflı bir meslek sahibi üretici olmaları için çalışmalar yaptı.
Ahi Evran, 32 çeşit esnafı teşkilatlandırarak vakitle Selçuklu ve Osmanlı coğrafyasında sanatını icra eden bütün esnaflara yayılacak Ahilik sisteminin temellerini attı.
Ahi Evran, kesin olmamakla birlikte Moğollara karşı gayret ederken 1261 yılında şehit edildi. Ahi pirinin türbesi, Kırşehir’de kendisinin yaptırdığı ve uzun yıllar zaviye olarak kullandığı, yüzyıllardır ayakta olan Ahi Evran Mescidi içinde bulunuyor.
