Ayasofya’nın onarım öncesi dijital ikizi çıkarıldı. İki yıldır Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi Bilim Şurası üyesi olan yüksek mimar İhsan Sarı,1486 yaşındaki Ayasofya’nın vakit içinde sarsıntılar ve toplumsal olaylarla çok büyük ziyan gördüğünü ve birçok sefer de bu manada onarımdan geçtiğini söyledi.
Sarı, yapının en son kapsamlı onarımının Abdülmecit vaktinde Gaspare ve Giuseppe Fossati Kardeşler tarafından yapıldığına işaret ederek, “Osmanlı periyodunda de en büyük onarım 2. Selim vaktinde Mimar Sinan tarafından yapıldı. Mimar Sinan bu anıt yapıta muazzam payandalar ek ederek ömrünü bir manada uzatmış oldu. Bu anıt eser bu sayede bugüne kadar geldi. Artık Fossati Kardeşler tarafından 1848-1850 ortasında yapılan kapsamlı onarımın ardından, Ayasofya’da ikinci kapsamlı onarımın arifesindeyiz” dedi.
TÜRBELERDEKİ ONARIMLAR TAMAMLANMAK ÜZERE
Camide, 2. Selim, 3. Murad ve 3. Mehmet türbelerinde devam eden onarım çalışmalarında da sona gelindiğini belirten Sarı, şu bilgileri verdi:
“Türbelerde çok önemli materyal yorulmaları vardı. Statik manada çok kapsamlı bir onarıma gereksinimleri yoktu. Çatının kurşunları bozulmuş, içeride kurşun bozulduğu için rutubet oluşmuştu. O rutubetin ardından de tezyinatlarda kimi bozulmalar kelam konusuydu. Evvel kubbelerin kurşunları değiştirildi. Sonra da iç kısımlar, dış kısımlar, kapılar ve ahşap kepenklere müdahale edilerek, onarım devam ediyor. Ayrıyeten anıt yapıtta yer alan ve 1. Mahmud devranında yapılan Sıbyan Mektebi ile Muvakkithane’nin de onarımı eş vakitli olarak sürmekte. Bunlar da eli kulağında. 6 aya kalmaz bunların onarımı bitecek.”
İhsan Sarı, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un Ayasofya’nın onarımı sırasında 2. Beyazıt minaresinin sökülüp, onarılacağı açıklamasına da değinerek, şunları kaydetti:
“1969’da minarenin gövde kalınlığı her bir taraftan 50 santim, içerideki 10 santim kısmıyla 93 basamak sökülmüş ve yerine tekrar her gün bir basamak yapıldığına dair elimizde bilgi ve evraklar var. Biz bunları tekrar kıymetlendirmek zorundayız. Zira o minarenin daha alt kısımlarında yani pabuç dediğimiz yerin çabucak üst kısmında, çekirdekte çatlaklar görüldü. Bu çatlakları pahalandırmak için oralarda önemli incelemeler yapmamız gerektiğine kanaat getirdik. Bu bilim heyetimizin kararı. Bunun sonuncu karara dönüşmesi Anıtlar Şurasının (Kültür Varlıklarını Muhafaza Kurulu) vereceği onay mertebesinde olacaktır. Minare gurura kısmında, mukarnas dediğimiz bölgede önemli kahırlar var. Tahminen mukarnasa kadar olan kısım yine sökülebilir.”
Ayasofya için 1991’de kurulan ve 9 üyesi bulunan bilim heyetinin iki haftada bir toplantı yaptığını belirten Sarı, “1991 şurasından da hala üyeler var. Daha sonra şuraya birtakım uzmanlar atandı. Mimarlar, sanat tarihi, materyal ve statik uzmanları var. Ana yapının strüktürel (yapısal) yapısıyla ilgili olabilecek müdahaleler büsbütün bilim şurasına geliyor. Bilim heyetinde alt yapı oluşturulduktan sonra 2863 yasası çerçevesinde Anıtlar Şurasından gerekli müsaadeler alınarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü ve İstanbul Valiliği uyumunda bu anıt yapıtın onarımına başlanacak” diye konuştu.
AYASOFYA’NIN DİJİTAL İKİZİ HAZIRLANDI
Ayasofya’nın ana yapısındaki onarımdan evvel çok değerli bir çalışma yapıldığına dikkati çeken Sarı, şunları anlattı:
“Ayasofya’nın dijital ikizi çıkarılmış durumda. Yani planları, görünüşleri, kesitleri bitmek üzere. Temel kapsamlı onarıma bu dokümanlar oluşturulduktan sonra çabucak başlanacak. Bu onarımın da uzun süreceğini değerlendiriyorum. Onarım sırasında Ayasofya’nın her ayrıntısıyla ilgili gerekli konsültasyonlar yapılacak. Fiziki olarak kasvetler var mı, bunlar pahalandırılacak. Ana yapının onarımıyla ilgili olarak da Vakıflar Genel Müdürlüğümüz bir ihale yaptı ve şu anda yer teslimi de yapıldı.”
Sarı, onarım sürecinde yapının ziyarete ve ibadete kapatılmasına yönelik Bakanlığın ve Bilim Şurasının bir görüşü olmadığını vurgulayarak, “Dolayısıyla onarımı ziyarete açıkken yapmak zorunluluğumuz var. Bu anıt eser. Bizim olduğu üzere dünyanın da göz bebeği bir eser ve biz bunu hem ziyarete hem ibadete açıkken restore etme imkanlarına sahibiz” dedi.
RESTORASYON SIRASINDA BAKIM TAMİRAT DA YAPILACAK
Ayasofya’nın bütün külliyesinin üzerinde 20’ye yakın irili, ufaklı kubbesi olduğunu ve şu anda bu kubbelerden birçoklarının yağmur suyuna maruz kaldığını aktaran Sarı, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Anıt yapıtın kubbelerinde kurşunlarda önemli külfetler var. Bu ıstıraplar sebebiyle anıt eser rutubet alıyor. Aldığı rutubet sebebiyle de tezyinatlarda ve mozaiklerde dökülmeler olabilir. Acilen bunları tespit edeceğiz. Gerekli müdahaleleri yapacağız. Ayasofya Cami, İstanbul’un fethinden sonra devşirilen ikinci eser. Ayasofya’nın alanı 10 bin 200 metrekare, vaftizhane de dahil. Kendi ana yapısının alanı ise 9 bin 800 metrekare. Kubbesinin yerden yüksekliği yaklaşık 56 metre. Bu anıt yapıtın onarımı çok uzun süreçli olacak. Çok kapsamlı ayrıntıları var. Bunlar tek tek pahalandırılacak ve gerekli yerlere müdahaleler yapılacak. Bu müdahalelerin tamamı binanın sıhhatli yaşamasını sağlayacak müdahaleler olacaktır.”
