Bu yıl başkanlığını Birleşik Arap Emirlikleri’nin yürüttüğü ve 30 Kasım-12 Aralık tarihlerinde Dubai’de düzenlenen COP28, müzakerecilerin final metni üzerinde mutabakata varamaması nedeniyle resmi tarihinden bir gün sonra tamamlanabildi.
İklim müzakerelerinin yaklaşık 30 yıllık tarihinde birinci kere “fosil yakıtlara” referans verilen metinde, sıcaklık artışını sonlandırmak için “fosil yakıtlardan uzaklaşma” daveti yer aldı.
BM nezdinde “çağrı”, tarafların “davet edilmesi yahut taraflardan ricada bulunmak” manasına geldiğinden, müzakereleri takip eden uzmanlar fosil yakıtlardan uzaklaşma davetinin zayıf bir sonuç olduğu ve global ısınmayı sonlandırmak için emisyonları keskin formda düşürmenin sağlanamayacağını söz ediyor.
Taraflar global yenilenebilir güç kapasitesinin 2030 prestijiyle üç katına ve güç verimliliğindeki ilerleme suratının iki katına çıkarılması amaçlarını kabul ederken, Kayıp Ziyan Fonu’nun operasyonel hale gelmesi de final metninde yer aldı.
Final metninde, gelişmekte olan ülkelerin iklim finansmanına muhtaçlık duyduğu ve iklim değişikliğinin tesirlerine ahenk için gereken finansmana atıfta bulunulsa da, ahenk finansmanının nasıl ölçeklendirileceği ve takvimine ait boşluklar yer aldı.
SONUÇ TARİHİ MUVAFFAKİYET OLARAK NİTELENDİRİLDİ
Final metninin kabul edilmesinin akabinde kapanış oturumunda konuşan COP28 Lideri Sultan Ahmed Al Jaber, müzakerelerin sonucunu “tarihi bir başarı” olarak nitelendirerek, “Dünyanın yeni bir yol bulması gerekiyordu ve kuzey yıldızımızı takip ederek biz bu yeni yolu bulduk. Gerçeklerle yüzleştik ve dünyayı yanlışsız istikamete yönlendirdik. Bu doğrultuda, global sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırma maksadını ulaşılabilir kılmak için bir aksiyon planı hazırladık.” diye konuştu.
Bu plana bilimin öncülük ettiğini ve bunun emisyonlarla çaba eden, adaptasyon konusundaki boşluğu dolduran ve global finansmanı yine tasarlayan bir plan olduğunu savunan Al Jaber, “Bunu ortak taban üzerine inşa ettik, işbirliğiyle pekiştirdik. Bu, iklim aksiyonunu hızlandırmak için kusur yapmamak üzere geliştirilmiş istikrarlı, tarihi bir pakettir.” dedi.
UNFCCC İcra Sekreteri Simon Stiell ise tüm hükümetlerin ve iş dünyasının verdikleri taahhütleri ertelemeden aksiyona dönüştürmesi gerektiğine işaret ederek, “COP28’de insanlığın temel iklim sıkıntısına sert bir halde dur denmesi gerekiyordu. Dubai’de fosil yakıt periyodunu kapatmadık, lakin bugünkü sonuç fosil yakıtlar için sonun başlangıcıdır.” sözlerini kullandı.
UZMANLARDAN TEPKİLER
WWF Global İklim ve Güç Önderi ve COP20 Lideri Manuel Pulgar-Vidal, müzakerelerin akabinde yaptığı değerlendirmede, ülkelerin fosil yakıtlardan uzaklaşma konusunda anlaştığını anımsatarak, “Ülkeler bunu kabul ederken, COP28’de kömür, petrol ve gazın büsbütün kullanımdan kaldırılması konusunda uzlaşmaya varılamadı. Lakin yeniden de fosil yakıtlardan uzaklaşma kararı kıymetli bir sonuç. 30 yıldır devam eden BM iklim müzakerelerinde ülkeler nihayet odak noktasını iklim krizine yol açan kirletici fosil yakıtlara kaydırdı. Bu sonuç fosil yakıt devri için sonun başlangıcına işaret etmelidir.” diye konuştu.
Pulgar-Vidal, metinde büyük ölçekli karbon yakalama ve depolama teknolojileri ve “geçiş yakıtları” üzere tehlikeli tabirlerin de yer aldığına işaret ederek, “Yaşanabilir bir gezegen için tüm fosil yakıtların büsbütün ortadan kaldırılmasına gereksinimimiz var.” dedi.
Düşünce kuruluşu Stratejik Perspektifler İcra Yöneticisi Linda Kalcher, BM iklim görüşmelerinin birinci sefer fosil yakıt kullanımının durdurulması muhtaçlığını ele aldığını belirterek, şunları kaydetti:
“COP28 fosil yakıt çağının sonunun başlangıcına işaret ediyor. Bu sonuç hükümetler ve piyasalar tarafından kullanılmalı. Ekonomik gerçekler, bu metinde yer alan karbon yakalama ve depolama teknolojileri ve kelamda ‘geçiş yakıtları’ üzere kimi yanlış tahlilleri ortadan kaldıracaktır. COP28 önderleri 1,5 derece maksadını kurtardıklarını argüman edemezler. Bu mutabakat hala boşluklarla dolu, vakit çizelgelerinden mahrum ve dünya halkının çoğunluğunun şu anda gerekli olan süratli dönüşümü finanse etmek için muhtaçlık duyacağı dayanağı sağlamada başarısız.”
Brezilya merkezli İklim Gözlemevi Yönetici Sekreteri Marcio Astrini, COP28 sonucunun “sinyaller açısından güçlü fakat içerik bakımından zayıf” olduğunu lisana getirerek, “Gerçek manada harekete geçilmediği takdirde Dubai’den çıkan sonuç, dünyanın dört bir yanında çok iklim olaylarından ziyan gören topluluklar ortasında kutlanmayacak bir sonuç.” tabirini kullandı.
Christian Aid Kıdemli İklim Danışmanı Joab Okanda ise “COP28’de tabuta çiviyi çakmamış olabiliriz lakin iklime ziyan veren gücün sonu yaklaşıyor. Lakin gelişmekte olan ülkelerde fosil yakıtlardan pak güce geçişi fiilen finanse etmek için iklim finansmanı konusunda büyük bir boşluk var. Bu olmadan, global değişimin çok daha yavaş olması riskiyle karşı karşıyayız.” değerlendirmesinde bulundu.
DELEGELERİN FOSİL YAKIT UZLAŞISI
COP28 Lideri Sultan Ahmed al-Jaber, bugünkü oturumda dünyanın iklimle gayret maksatlarından ne kadar uzaklaştığını ve nasıl geri döneceğini gösteren global envanter olan ana belgeyi yorum istemeden onayladı.
Onayın akabinde delegeler bu kararı kutlamak için birbirlerine sarıldı.
Al-Jaber, “Bu, bilim tarafından yönlendirilen bir plan. İklim hareketini hızlandırmak için geliştirilmiş, istikrarlı ancak yanılgı yapmayan tarihi bir paket. Birleşik Arap Emirlikleri bu hususta fikir birliğindedir.” sözlerini kullandı.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin liderliğindeki başkanlık, yaklaşık 200 ülkeden delegelere global durum değerlendirmesi ismi verilen yeni bir evrak sundu.
İki hafta içinde sunulan üçüncü versiyon olan 21 sayfalık dokümanın hiçbir yerinde “petrol” sözü geçmezken, “fosil yakıtlar” sözü iki defa kullanılıyor.
Anlaşma, 100’den fazla ülkenin talep ettiği üzere fosil yakıtların “aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması”ndan fazla, “enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan adil, sistemli ve hakkaniyetli bir biçimde uzaklaşılması ve bu kritik 10 yılda hareketlerin hızlandırılması” davetinde bulunuyor.
GUTERRES DE DAVET YAPMIŞTI
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres dün, tüm fosil yakıtların “aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması” için muahede yapılması davetinde bulunmuştu.
COP 28 kapsamında Dubai’de konuşan Guterres, “İklim krizinin temel nedeni olarak görülen fosil yakıt üretimi ve tüketimiyle çabaya odaklanılmasının” değerini vurgulamıştı.
