Arap coğrafyasında kimi ülkeler bunaltıcı yaz sıcaklarına hazırlıksız yakalandı. Bunda ülke içi problemler, zorluklar ve imkansızlıkların da tesiri var.
Geçmiş yıllarda uzun vadeli elektrik kesintileriyle anılan birtakım ülkeler ise güce yaptıkları milyarlarca dolarlık yatırımın meyvelerini topluyor.
KRİZLER ELEKTRİK MESELESİNİ DERİNLEŞTİRİYOR
Silahlı çekişmelere yahut siyasi krizlere sahne Yemen, Filistin, Suriye ve Sudan üzere kimi Arap ülkeleri, günün uzun saatlerini elektrik kesintileriyle geçirmeye devam ediyor.
Sudan’da ordu ile Süratli Dayanak Kuvvetleri (HDK) ortasında 15 Nisan’da patlak veren silahlı çatışmalar, başşehir Hartum ve öteki birtakım bölgelerde elektrik akımının kesilmesine yol açtı.
Elektrik kesintileri Sudan’da çeşitli trajedilere sebep olabiliyor. Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran, ordu ile HDK ortasında çatışmaların başladığı 15 Nisan’dan 25 Mayıs’a kadar yalnızca Darfur vilayetinde yeni doğmuş 30 bebek öldü.
Hükümet güçleri ile İran dayanaklı Husiler ortasında yıllardır çatışmaların yaşandığı Yemen’de de güç ve altyapı durumu farklı değil. Ülkede elektrik kesintilerinin günde 18 saati bulduğu bölgeler bulunuyor. Lahic kentinde uzun vadeli elektrik kesintilerine karşı salgın hastalıklardaki artış ve kronik hastaların riskli durumu nedeniyle şovlar düzenlendi.
İran dayanaklı Husilerin geçen yıl limanlara düzenlediği ataklar üzerine petrol ihracatının durmasına bağlı olarak Yemen hükümetinin gelirleri de düştü. Yemen’de hükümet bütçesinin kıymetli kısmının harcandığı elektrik santrallerindeki yakıt yetersizliği münasebetiyle boğucu bir elektrik krizi yaşanıyor.
Suudi Arabistan’ın sağladığı petrol takviyesiyle Yemen’de elektrik krizi biraz hafifletilse de sorun ciddiyetini koruyor.
GAZZE’DE GÜNÜN YARISI ELEKTRİKSİZ
İsrail’in 2006 yılından bu yana abluka altında tuttuğu Gazze Şeridi’nde güç konusunda misal durum kelam konusu. Olağan kaidelerde elektrik krizinin sürdüğü Gazze Şeridi’nde, günün 8 saatinde elektrik akımı verildikten sonra 8 saat kesinti yaşanıyor. Lakin yaz mevsiminin gelmesiyle sıcaklık derecesinin artmasıyla birlikte kesinti saatleri daha fazla oluyor.
Filistin Elektrik Kurumu bilgilerine nazaran, mevcut elektrik santrallerinin üretim kapasitesinin 60 megavat olduğu Gazze Şeridi’nde yaz mevsiminde elektrik muhtaçlığı 550 megavatı bulabiliyor.
SURİYE, LÜBNAN, TUNUS…
Suriye’de ise elektrik ve altyapı durumu biraz farklı durumda. Ülkede 2011’de patlak veren olaylar ve iç savaştan hissesini alan elektrik şebekesi, kapasitesinden 6,5 bin megavat kaybetti.
Birkaç gün evvel de başşehir Şam yakınlarındaki bir elektrik santralinde çıkan yangın sonucu Şam ve öbür birçok kent karanlığa büründü.
Arap basınında çıkan haberlere nazaran, İran’ın elektrik santrallerinin çalıştırılması için ülkeye sağladığı yakıt dayanaklarına karşın Suriye’deki elektrik kesintileri 22-23 saati bulabiliyor.
Lübnan’da ise halkın birden fazla, elektrik kesintilerinin günde 18-20 saate ulaşması sebebiyle güç muhtaçlığını mahallelerdeki jeneratörlerden temin etmeye çalışıyor.
Tunus’ta da Cumhurbaşkanı Kays Said, yetkililere ülkede yaşanan elektrik kesintilerinin önüne geçmeleri talimatı verdi.
BAZI ARAP ÜLKELERİNDEKİ PARADOKS
Arap coğrafyasındaki paradoksa ait Irak örnek verilebilir. Ülkedeki güvenlik durumunun kısmen istikrara kavuşmasının yanı sıra yüksek petrol üretimi ve kayda paha doğal gaz üretimi olmasına karşın Irak’ta elektrik kesintilerinin önüne geçilemiyor.
Öyle ki Irak’ta elektrik kesintileri günde 16 saate ulaşabiliyor. Irak’ın kimi vilayetlerinde sıcaklığın 50 dereceyi bulması üzerine sokağa dökülen vatandaşlar, yol kapatma hareketlerine başvurdu.
Irak Elektrik Bakanlığı ise ülkedeki elektrik kesintilerini, İran makamlarının ABD yaptırımları üzerine Irak’a doğal gaz ihracını düşürmesine bağladı.
Irak makamlarının resmi datalarına nazaran, ülkenin halihazırdaki elektrik açığı, mevcut elektrik üretiminin yüzde 50’sine tekabül eden 13 bin megavata ulaşabiliyor.
Bu bahiste en besbelli paradoks ise birkaç yıl içinde elektrik gücündeki açığını kapatan Mısır’da görünüyor. Kahire açıklarında keşfedilen Zohr Gaz Alanı sayesinde elektrik gücündeki açığını kapatan Mısır, tıpkı vakitte bu gaz alanından elde ettiği gazı süratle ihraç etmeye başladı.
Mısır Elektrik Şirketine nazaran, sıcaklıkların ülkenin güneyinde 50 dereceye yaklaşması ve elektrik talebinin tarihi düzeylere ulaşması nedeniyle Kahire, Kalyubiye, El-Cize, Sina ve Port Said vilayetlerinde 6 saat müddetle elektrik kesintileri yaşandı.
Arap ülkelerindeki güç haberlerini takip eden Et-Taka internet sitesine nazaran Mısır’ın 34,2 bin megavat tüketiminin üzerine 10 bin megavat fazla üretimi olmasına karşın kelam konusu elektrik kesintileri son yıllarda ülkenin şahit olmadığı bir durum.
“Kahire 24” internet sitesi, elektrik kesintisini gaz tedarikinin sağlanamaması nedeniyle elektrik trafolarının süreksiz olarak çalışmaz duruma gelmesine bağladı.
Mısır Petrol Bakanı Tarık el-Molla, yaz mevsimi ve talebin artması nedeniyle geçen yılın haziran ayından bu yana durdurulan gaz ihracatının eylülden itibaren tekrar başlayacağını belirtti.
LİBYA’DA ELEKTRİK KESİNTİLERİ PROTESTOLARA YOL AÇIYOR
Libya elektrik üretiminde kullanılan “doğal gaz” açısından varlıklı kaynaklara sahip olmasına karşın yaz aylarındaki ağır talep nedeniyle ülkenin çeşitli bölgelerinde 5 saatten 12 saate kadar elektrik kesintileri yaşanıyor. Bu durum kesintilerin yaşandığı bölgelerde devir dönem protesto şovlarına neden oluyor.
Bahar aylarında günlük tüketimi 8,2 bin megavat olan Libya’nın yaz aylarındaki günlük muhtaçlığı 10 bin megavata kadar yükseliyor. Bahar aylarında elektrik talebinin rahatlıkla karşılanabildiği ülkede yaz aylarında çeşitli vilayetlerde ve köylerde uzun vadeli elektrik kesintileri yaşanıyor.
Libya Elektrik Şirketi, 2025’e kadar günlük üretimini yaklaşık 15 bin megavata, 2030 yılına kadar da yaklaşık 22 bin megavata ulaştırmayı hedefliyor. Şirket bu amaç çerçevesinde ziyan gören santral ve kablo sınırlarını tamir edip yeni santraller kurmak için çalışmalar yürütüyor.
Moritanya Arap dünyasında elektrik konusunda paradoksun görüldüğü başka bir ülke. Moritanya Petrol, Maden ve Güç Bakanı Abdusselam Muhammed Salih’in açıklamasına nazaran, talebin çok üzerinde elektrik üretimi var lakin halkın yarısı elektrikten yoksun yaşıyor.
Moritanya, elektrik ağını Mali’ye bağlayıp elektrik ihracatı yapmak için 1 milyar dolar finansman toplamaya çalışırken, ülkedeki elektrik şebekesinin zayıf ve genişletilmeye muhtaç durumda olması halkın elektrik hizmetine ulaşmasının önündeki en büyük manisi teşkil ediyor.
İHRACAT İÇİN PAZAR ARAYIŞI
Cezayir, 18 Temmuz’da kaydedilen 18 bin 476 megavatlık rekor tüketimin çok üzerinde, günlük 25 bin megavat elektrik üretiyor. Ülke, yaz aylarındaki talep artışını muhtaçlık fazlası üretimden karşılıyor.
Cezayir ayrıyeten, gereksinim fazlası elektrik üretimini başta Libya ve İtalya olmak üzere Kuzey Afrika ve Güney Avrupa ülkelerinin elektrik şebekeleriyle ilişki kurulduktan sonra buralara ihraç etmeyi hedefliyor.
Elektrik üretiminde fazlası bulunan Ürdün de Filistin ve Irak’a ihracat yapıyor. Ürdün’den Lübnan ve Mısır’a elektrik ihracatı için de çalışmalar yürütülüyor.
Körfez İşbirliği Kuruluna üye ülkeler (Suudi Arabistan, Umman, Bahreyn, Katar, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri) Irak ile elektrik orta ilişkisi kurulmasına yönelik çalışmayı 2001’de kısa müddette tamamlamış olmaları nedeniyle elektrik tüketiminde gereksinimi kendi ortalarında temin etmeyi başarmış durumda.
