“Dünya bizim gelecek bizim” yaklaşımıyla, İş Bankası ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin (ODTÜ) denizlerimizdeki kirliliğin önlenmesi ve ekosistemin sürdürülebilirliği için hayata geçirdiği iş birliği devam ediyor.
İş Bankası tarafından bilimsel çalışmalara takviye olmak üzere Aralık 2022’de ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün kullanımına sunulan “Deniz Kâşifi” isimli insansız su altı planörü, Marmara ve Akdeniz’deki araştırmalarının akabinde oksijen düzeylerinin en aza indiği kritik periyotta rotasını tekrar Marmara Denizi’ne çevirdi. Marmara’da yapılacak çalışma ile müsilaja yönelik riskler birinci kez ayrıntılı bir halde araştırılacak ve kapsamlı bir data seti ortaya konulacak.
“Deniz Kâşifi”nin ikinci sefer Marmara sularına indirilmesi vesilesiyle İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Önderi Gamze Yalçın, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Barış Salihoğlu ve Müdür Yardımcısı İhtilal Tezcan’nın iştirakiyle bir basın toplantısı düzenlendi.
“DENİZ KİRLİLİĞİNİ HEPİMİZİN ORTAK PROBLEMİ OLARAK GÖRÜYORUZ”
Gamze Yalçın, toplantıda yaptığı konuşmada, aslında bilim dünyasının yıllar evvel dikkat çektiği müsilaj sıkıntısının, 2021’in yaz aylarında Marmara Denizi’nin üzerini kaplayan olağandışı, tasa verici manzaralarla kamuoyunun gündemine geldiğini ve manzaraların kirliliğin boyutunu net bir halde gözler önüne serdiğini anımsattı.
Sürdürülebilirliği unsur edinmiş bir banka olarak denizlerin ve tabiatın bu durumuna kayıtsız kalmalarının mümkün olmadığını ve deniz kirliliğini herkesin ortak sıkıntısı olarak gördüklerini vurgulayan Yalçın, denizlerin yanında deniz kaynaklarını korumak ve sürdürülebilir kılmak için neler yapılabileceğine dair bilim insanları ve alanında uzman sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliğine gittiklerini söyledi.
“BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİNİ HEDEFLİYORUZ”
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Gayelerinin 14.’sü olan “Sudaki Yaşam” ile okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını müdafaanın ve sürdürülebilir kullanmanın hedeflendiğine işaret eden Yalçın, bu hedefe yönelik bilimsel bilginin artırılmasının ve araştırma kapasitesinin geliştirilmesinin kritik değere sahip olduğunu belirtti.
Gamze Yalçın ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü ile hayata geçirdikleri “Deniz Kâşifi” projesinin tam olarak bu emele hizmet ettiğinin altını çizen Yalçın, “ODTÜ ile yaptığımız iş birliğiyle bilimsel araştırmaların kapsamının genişletilmesini hedefliyoruz. Deniz Kâşifi, iklim değişikliğinin denizlerdeki olumsuz tesirleri başta olmak üzere yüksek bilgi muhtaçlığı duyulan problemlerin tespiti, takibi, tahlil teklifleri geliştirilmesi ve gerekli önlemlerin alınabilmesi için bilgi topluyor. Bu datalar, Marmara’da yaşanan müsilaj üzere felaketlerin ve kirliliğin önlenmesinin yanı sıra deniz ekosisteminin sürdürülebilirliğine yönelik bilimsel çalışmalara katkı sunması açısından da büyük değer taşıyor” diye konuştu.
“OKSİJENİN YAKLAŞIK %50’SİNİ ÜRETEN OKYANUSLAR VE DENİZLER İÇİN HEPİMİZİN HAREKET SORUMLULUĞU VAR”
Denizlerdeki kirliliğin azaltılması ve ekolojik istikrarın sürdürülebilirliği için öbür inisiyatifler de aldıklarını belirten Yalçın, bu bahiste toplumu bilinçlendirmek ve tahlil üretebilmek emeliyle Türk Deniz Araştırmaları Vakfı tarafından düzenlenen 3. Marmara Denizi Sempozyumu’na konut sahipliği yaptıklarını; müsilajın bölgedeki canlı hayatına tesirleri ve tahlil tekliflerine ait “Bir Umut Marmara” belgeseline takviye verdiklerini, deniz kirliliğini azaltacak yatırımlara finansman sağlamak üzere “Denizleri Koruyalım Kredisi”ni hazırladıklarını anlattı.
Gamze Yalçın, bu alandaki çalışmalarını sürdüreceklerini vurgulayarak, “Dünyanın yaklaşık %70’ini kaplayan, oksijenin en az %50’sini üreten ayrıyeten pek çok kaynağı bize sunan okyanuslar ve denizler için hepimizin aksiyon sorumluluğu var” dedi.
“DENİZLERİN BİLİNMEYENLERİNİ BİRLİKTE KEŞFEDECEĞİZ”
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu da İş Bankası ile birlikte denizlerin bilinmeyenlerini birlikte keşfetme gayesiyle hayata geçirdikleri iş birliği kapsamında Deniz Kâşifi’nin Marmara ve Akdeniz’de ölçümler gerçekleştirdiğini söyledi.
Barış Salihoğlu Salihoğlu, ülkemiz karasularında yapılacak deniz araştırmalarını bir adım ileriye taşıyacak Deniz Kâşifi’nin öteki müşahede sistemlerinden, yüksek mekânsal çözünürlüklü bilgi toplaması, uzun vadeli çalışmalar gerçekleştirebilmesi, daima insan müdahalesine muhtaçlık duymadan otonom operasyonlar yapabilmesi, gerçek vakitli bilgi iletimi ve en az çevresel tesiri olması ile ayrıştığının altını çizdi.
Salihoğlu, “Deniz kaşifi sürdürdüğümüz deniz araştırmalarına tamamlayıcı yapıda bir aygıt. Bu aygıt ile gerçekleştirdiğimiz Marmara ve Karadeniz çalışmalarının yanı sıra, önümüzdeki periyotta de tüm denizlerimizde çalışmalar yapmayı planlıyoruz. Açık denizde gerçekleştirdiğimiz çalışmaları ve sabit bilgi alan müşahede sistemlerinin tamamlayıcısı olan Deniz Kaşifi üzere otonom aygıtların ve öteki müşahede sistemlerinin sayılarının denizlerimizde artması çok değerli. Bu sistemler aracılığıyla yapılan müşahedeler sayesinde başta iklim değişikliği ve kirlilik olmak üzere denizlerimiz üzerindeki baskıların tesirlerini daha net anlayabilecek ve bu baskılara yönelik tahliller geliştirebileceğiz.” dedi.
“MARMARA’DA İKİ FARKLI PERİYODU KARŞILAŞTIRACAĞIZ”
Deniz Kâşifi’nin Marmara Denizi çalışmasının iki evreli planlandığını, bu çalışmalarla Marmara denizinde iki farklı periyottaki dinamiği anlamaya çalıştıklarını belirten Salihoğlu, şimdiye kadar toplanan bilgilerle müsilaj olayına eğilimli denizlerde, oksijen düzeylerinin düşük olduğu sularda tahlil teklifleri geliştirmek için gerekli kritik bilgilerin sağlandığını söz etti. Salihoğlu, şu bilgileri aktardı:
“Cihaz, birinci basamakta sabit bir ölçüm istasyonu üzere kullanılarak tıpkı noktada 900 metre derinliğe daldı ve İstanbul Boğazı’ndan çıkan jet akıntısının tesiri 24 saat boyunca gözlendi. Bu sayede birinci sefer Boğaz jetinin tesiri yerinde ve gerçek vakitli olarak ölçülebildi. İkinci kademede ise Doğu-Batı uzanımlı 76 km uzunluğunda bir çizgi boyunca ölçümler yapıldı. Çizgi boyunca, Marmara Denizi’ne özel iki katmanlı sistemde, katmanlar ortası etkileşimi yüksek çözünürlükte belirlemek için yüzey ile 50 metre derinlik ortasında bilgi toplandı. Bu ölçümler, kış şartlarında bile birçok alanın oksijen tarafından yoksul olduğunu gösterdi. Buna rağmen, Bandırma ve Edremit Körfezleri’nin de bulunduğu güney bölgesine oksijenli Akdeniz alt suyu girişi gözlendi. Lakin batıdan doğuya gitgide bu tesirin büsbütün kaybolduğu ve İzmit Körfezi üzere bölgelere kâfi oksijen taşınımının kış şartlarında bile çok hudutlu kalacağı ortaya kondu.”
Barış Salihoğlu, bu durumun Marmara Denizi’nde yaşayan canlılar üzerinde olumsuz tesirlere neden olabileceğine dikkat çekti.
AKDENİZ’DE TÜRKİYE’NİN EN UZUN ROBOTİK OŞİNOGRAFİK ÇALIŞMASI YAPILDI
Deniz Kâşifi’nin Akdeniz çalışmasında ise 600 km uzunluğundaki bir sınır boyunca yüzeyden 500 metre aşağıya süzülerek inip çıkan gliderin, konvansiyonel prosedürle yapılması çok uzun sürecek 500 düşey profile karşılık gelecek biçimde ölçümler gerçekleştirdiğini söyleyen Salihoğlu, Akdeniz’deki bu araştırmanın, Türkiye denizlerinde otonom bir aygıtla yapılan en uzun robotik oşinografik çalışma olduğunu vurguladı.
Salihoğlu, araştırma keşfinde Doğu Akdeniz’de deniz sistemlerinin davranışının birinci kere yüksek mekânsal çözünürlükte incelendiği bilgisini verdi.
