Meclis Başkanlığı devrinde Anayasa Uzlaşma Komitesi Başkanlığı da yapan Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Konseyi üyesi ve eski TBMM Lideri Cemil Çiçek, yeni anayasa çalışmaları, evvelki yıllardaki uzlaşma arayışları ve yaşanan tartışmaları kıymetlendirdi.
Çiçek, “Kendi içinde uyumlu, erkler ortasındaki dengelerin uygun kurulduğu, vaktin ruhunu yansıtan, özgürlükleri temel alan, özgürlükleri güvenlik için tehlike görmeyen, ‘fert’ ile ‘devlet’ kavramlarını yerli yerine oturtacağımız, çok da teferruatlı olmayan bir anayasa yapılması lazım.” değerlendirmesinde bulundu.
En temel metin olan anayasanın hazırlanmasının önemli bir çalışma gerektirdiğini belirten Çiçek, bugüne kadar yapılmış anayasaların harikulâde kaidelerde yapıldığını, artık ulusal iradenin mecliste temsil edildiği bir devirde yeni anayasa yapılmak istendiğini vurguladı.
Siyasi partiler ortasında “yeni ve sivil bir anayasaya muhtaçlık olduğu” istikametinde en azından ana başlıkta bir mutabakat olduğunun altını çizen Çiçek, “Bu anayasa; herkesin değişmesini istediği lakin bugüne kadar da bir bütünlük içerisinde değişmeyip tartışma konusu olan dünyadaki tahminen de tek anayasa metnidir.” diye konuştu.
Meclisin kanunları çıkarırken anayasayı dikkate almak mecburiyetinde olduğunu lisana getiren Çiçek, şöyle devam etti:
“Nasıl olacak? Hem ‘Bu anayasa berbat, gereksinime yanıt vermiyor, çağın kurallarına uymuyor’ diyoruz hem de doğruyu yanlışa uydurmak üzere 40 yıldır bir garabetle uğraşıyoruz. Bu garabetten Türkiye’nin kurtulması lazım.”
“BU ANAYASANIN SON KULLANIM TARİHİ ÇOKTAN GEÇTİ”
Geçmişte çok sayıda Avrupa Birliği ahenk yasasının çıkarıldığını hatırlatan Çiçek, “Kanunları, yönetmelikleri, tüzükleri düzelttik; fakat temel turpun büyüğü heybede duruyor. Anayasa, Avrupa Birliği normlarına uymuyor.” tabirini kullandı.
Eski TBMM Lideri Çiçek, bugüne kadar anayasada çok sayıda değişiklik yapıldığını belirterek, şunları kaydetti:
“Dolayısıyla paramparça, kendi içinde bütünlüğü olmayan, birbiriyle çelişen bir garip anayasayla Türkiye yönetilmek durumunda. Bunu tüm siyasi partiler kabul ediyor. Ancak hala bu anayasa yürürlükte kalmaya devam ediyorsa, bu garabeti ortadan kaldırmak siyaset kurumunun boynunun borcudur; millete verilmiş bir taahhüttür. Bu taahhüdü yerine getirmek gerekir. Burada siyaset kurumu temerrüde düştü zira bu anayasanın son kullanım tarihi çoktan geçti. Son kullanım tarihi geçmiş bir ilaç nasıl sıhhat açısından sorun çıkarıyorsa bu anayasa da hiç durmadan sorun çıkarıyor.”
2011’DEKİ ANAYASA ÇALIŞMALARI
Çiçek, 2011 seçimlerinde bütün siyasi partilerin seçim vaatlerinin başında yeni bir anayasa geldiğini ve o devirde Meclis Lideri olarak bu partilerin genel liderlerini ziyaret ettiğini anımsattı.
Bütün siyasi partilerin genel liderlerinin “Yeni bir anayasaya muhtaçlık var ve bu devir yapılırsa yeterli olur. Biz de elden gelen takviyesi gösteririz.” dediklerini aktaran Çiçek, siyasi parti liderlerinden bu onayı aldıktan sonra Türkiye’de önde gelen 28 anayasa hukuku profesörünü Meclis’e davet ettiğini belirtti.
Cemil Çiçek, daha sonra siyasi partilere mektup yazdığını ve her partiden 3 kişi isteyerek, 12 kişilik bir komite kurduklarını anımsattı. Komite üyelerinin birinci toplantıda riayet edilecek yolları belirlediğini kaydeden Çiçek, “Bir hususun yazımının onaylanabilmesi için katılan 4 partinin de o metne ‘evet’ demesi lazım. Tahminen benim dönemimde yeni anayasa yapılamayışının en değerli sebeplerinden bir tanesi ittifakın aranmış olmasıdır. Bu ittifak da çok kolay olmuyor.” diye konuştu.
Çiçek, kurulda “anayasanın tümüyle ilgili bir mutabakat olmadan varılan mutabakatın bir şey tabir etmeyeceğine” yönelik bir tarzın de belirlendiğini anlattı.
Türkiye’nin 13 bölgesinde kurul üyeleri ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin katıldığı toplantılar yaptıklarını hatırlatan Çiçek, 4 siyasi partinin görüşlerini bu toplantılarda aktardıklarını söyledi.
“40 YILDIR KONUŞUYORUZ, NİÇİN DERSİMİZE ÇALIŞMADIK?”
Çiçek, 2011’de yaptıkları çalışmada birtakım siyasi partilerin yeni anayasa konusunda hazırlıklarının dahi olmadığını kaydederek, “40 yıldır konuşuyoruz, niçin dersimize çalışmadık? Çok şükür bu kere MHP, 100 unsurluk bir fikir ortaya koydu. AK Parti’nin aslında bir çalışması var. Millet İttifakı olarak bir anayasa metni değil lakin nelere dikkat edileceğine dair en azından derli toplu bir metin var. Bastonla yol yürümek yerine, biraz daha önümüzü görecek bir fiziki ortam var. 2011’de bu yoktu.” tabirlerini kullandı.
Meclis Başkanlığı devrindeki yeni anayasa çalışmalarının 25 ay sürdüğünü hatırlatan Çiçek, bunun bu kadar uzamasının sebebinin çalışmalarda verilen mühletlere birtakım partilerin uymaması olduğunu aktardı.
“BAZI PARTİLERİMİZ O DENLİ 3 KİŞİ VERDİ Kİ HER BİRİ BAŞKA PARTİ GİBİ”
Anayasa Uzlaşma Kuruluna siyasi partilerin verdikleri üyelere dikkati çeken Çiçek, “Bazı partilerimiz o denli 3 kişi verdi ki her biri başka parti üzere. Geçmişte niçin anayasa yapılamadı buna baş yormak gerekiyor. Şayet yeniden tıpkı adapla çiftçilik yapacaksak fazla randıman alma imkanımız olmaz. O devir güzel bir deneyim.” diye konuştu.
Anayasa çalışmaları sırasında yaşadıkları bir anekdotu da paylaşan Çiçek, şunları kaydetti:
“Bir maddeyi konuşacağız. Birden fazla vakit her partiden birer kişi geliyor. A şahsının katıldığı bir hususun yazımında genel bir mutabakat hasıl oluyor. Sonraki gün onun yerine birebir partinin üyesi b şahsı geliyor, ‘Ben onu kabul etmem’ diyor. Çık işin içerisinden. Vakit oldu ki bazen bir partiden 3 kişi 3 başka parti üzere. Daima a şahsı olsa, tahminen 60 husus yerine 80 unsur olacak lakin o şahıslar sebebiyle 60 unsurun bile görüşmeleri çok kolay olmadı. Buna da dikkat etmek gerekiyor. Partiler, yükü üzerine almamak için bazen bu türlü uzlaşmaz adamları seçiyorlar kurullara. O da gerçek değil.”
Yeni bir anayasa yapılacaksa bu deneyimlerden yola çıkarak çok sağlıklı bir yol haritası çizilmesi gerektiğinin altını çizen Çiçek, “Aksi taktirde âlâ niyetlerle çıkılan yol, bir iki gün sonra yarı yolda kalır. Madem yeni bir yola çıkılacak; bu işlerin yolunu yeterli belirlemek lazım ki temel kısmında kahra girilmesin.” dedi.
“BUGÜNKÜ MECLİS TABLOSUNDA BİRÇOK UNSURDA İTTİFAK OLMAZ”
Kendi Meclis Başkanlığı devrinde anayasa çalışmalarına 4 siyasi partinin katıldığına işaret eden Çiçek, “Şimdi 15 siyasi parti var. İttifakla mı olacak, yoksa çoğunlukla mı? Artık ‘İttifak’ denildiği vakit; bugünkü meclis tablosuna baktığımızda kimi hususlarda ittifak olsa bile, birçok hususta ittifak olmaz. Sonuçta yapılan açıklamalar var.” diye konuştu.
Çiçek, yeni anayasa çalışması için uygun bir yer etüdü yapılması gerektiğini vurgulayarak, bu sefer da bu iş yarım kalırsa siyaset kurumunun bundan ziyan göreceğine dikkati çekti.
Aşık Veysel’in “Koyun kurt ile gezerdi; fikir öbür başka olmasa” kelamına işaret eden Çiçek, “Herkes ‘anayasa yapılmalı’ diyor ancak herkesin fikri öteki.” dedi.
Öncelikle temel prensiplerin belirlenmesi gerektiğini söz eden Çiçek, Cumhur İttifakı’nın Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni gerçek bulduğunu, Millet İttifakı’nın ise güçlendirilmiş parlamenter sistemi istediğini hatırlattı.
Hükümet sistemiyle ilgili değişikliklerin anayasa metninin 35-40 hususuna etki ettiğine dikkati çeken Çiçek, “Burada mutabakat olmayacaksa; o vakit nasıl olacak bu iş ona bakmak gerekiyor.” diye konuştu.
“ÖN KABULLERLE BİR MÜZAKERE AÇILACAKSA BU ÇOK YANLIŞSIZ OLMAZ”
Eski TBMM Lideri Çiçek, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Benim şahsi kanaatim; yeni bir anayasa yapılacaksa herkesin dünkü ezberlerini biraz geride bırakması lazım. Vaktin ruhu nasıl bir anayasa yapılmasını gerektiriyorsa onu benimseyerek müzakere masasına oturmak gerekir. Birinci başta ‘Ben bu türlü istiyorum, yoksa ben yokum’ stilindeki bir inatlaşmayla bir anayasa metni yazmak nitekim sıkıntı. Onun için isimlere takılmadan, madem ki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin de aksayan istikametleri var, bunu Sayın Cumhurbaşkanı’mız da kabul ediyor, o vakit belirli bahislerde bir mutabakat temin edebilmek bakımından bir kapı aralanmış oluyor. Ön kabullerle bir müzakere açılacaksa bu çok hakikat olmaz. Biz hakikat bir şey yapalım.”
Uzlaşmanın bu topraklarda 85 milyonun birlikte yaşamasının ön koşulu olduğunun altını çizen Çiçek, “Birlikte yaşayacaksak uzlaşmamız lazım.” dedi.
“KONUŞARAK BİR ORTA YOL BULUNABİLİR”
Cemil Çiçek, uzlaşma ismine yapılabilecekleri örnekleriyle anlattı.
Millet İttifakı’nın “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde istikrar ve denetlemede meşakkat olduğuna” yönelik tezini hatırlatan Çiçek, “Parlamenter sistemde, hükümet kuruluyor, hükümet programı Meclis’te okunuyor. Bunu Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde de Meclisin bilgisine sunmakta ne mahsur var? Bunun neresi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne karşıt olur, neresi parlamenter sisteme alışılmamış olur? Bakanlar Şurası kuruluyor, Meclis’in bilgisine sunuluyor, hükümet programıyla birlikte oylama yapılıyor. Pekala tıpkı şeyi bugünkü sistem içerisinde de yapsak, bunun neresinde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne karşıtlık var, neresinde parlamenter sisteme terslik var?” diye konuştu.
Parlamenter sistemde hükümetin gensoruyla denetlendiğini hatırlatan Çiçek, “Cumhurbaşkanına gensoru olmaz. Cumhurbaşkanı halktan güvenoyu aldığı için Meclis tarafından düşürülemez. Ancak bakanlarla ilgili… Ne olacak bir bakan bir kısım tasarrufları sebebiyle kamuoyunda reaksiyon topluyor, muhalefet de bu bakan düşsün istiyor, gensoru verilmesinde ne mahsur var? Geçmişte bu berbata kullanıldı’ filan diyorsak, o vakit bunun oylamasında bir kısım sonlar koyabiliriz.” sözlerini kullandı.
Meclisin dışlandığına yönelik savları hatırlatan Çiçek, “Sayın Cumhurbaşkanı’mız, ‘mayıs ve ekim ayında her bakan ilgili kurula gidecek, bakanlık çalışmalarıyla ilgili bilgi verecek’ dese, bakan da bilgilendirse, o vakit üstteki başlığın ‘parlamenter sistem’ ya da ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ olup olmaması neyi değiştiriyor? Aslında sen bu yollardan hükümeti denetliyordun. Bunlar, pekala bu anayasada yer alabilir mi? Almasında ne mahsur var?” sorularını yöneltti.
Çiçek, konuşarak bir orta yol bulunabileceğini söyledi.
“ÇOK TEFERRUATLI OLMAYAN BİR ANAYASA YAPILMASI LAZIM”
Cemil Çiçek, mevcut anayasanın çok teferruatlı bir anayasa olduğunu lisana getirerek, “Bana kalırsa mevcut kurumların birçoklarını anayasa garantisi altına almanın bir manası yok. Pekala bunlar kanunla da düzenlenebilir. Niçin anayasaya koyacağız? Herkes kendisini yaptığı hizmetlerden ötürü değil anayasada yer almış olmaktan ötürü önemser hale geldi.” yorumunu yaptı.
Ön yargılarla hareket edilmemesi gerektiğini; düzgün niyetle yola çıkarak, geçmişte neden bir bütünlük içinde bunun yapılamadığına baş yorulması gerektiğini söyleyen Çiçek, “Birbirimizi ileride suçlamak için münasebet oluşturmak üzerine anayasa toplantıları yapmayalım.” tabirini kullandı.
