Türk edebiyatına ve fotoğraf sanatına unutulmaz eserler miras bırakan, yapıtlarında çocukken kendisinde iz bırakan folklorik ögelere yer veren ünlü ressam, şair ve akademisyen Bedri Rahmi Eyüboğlu‘nun vefatının üzerinden 48 yıl geçti.
Asıl ismi Ali Bedrettin olan sanatçı, kaymakamlık ve milletvekilliği yapan Rahmi Beyefendi ile Lütfiye Hanım’ın beş çocuğundan ikincisi olarak, 15 Mart 1911’de Giresun’un Görele ilçesinde dünyaya geldi.
Yazar Sabahattin Eyüboğlu ve birinci bayan mimarlardan Mualla Eyüboğlu’nun kardeşi, hattat Mehmet Eyüboğlu’nun babası ve ressam Eren Eyüboğlu’nun eşi olan sanatkarın çocukluğu, babasının vazifesi nedeniyle Anadolu kasabalarında geçti.
Rahmi Beyefendi, edebiyatı seven çocukları için Victor Hugo’dan, Moliere’den çeviriler yaparken, Lütfiye Hanım ise Yunus Emre’den ilahiler, Pir Sultan Abdal’dan deyişler, Karacaoğlan’dan türküler, ninni ve maniler söyleyerek evlatlarını yetiştirdi. Usta sanatçı, şimdi çocukken okumaya sevdalandı.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, ilkokulu Anadolu’nun farklı kentlerinde okudu, ortaokuldayken arkadaşlarıyla “Serçe” isimli mecmuayı çıkardı.
İBRAHİM ÇALLI VE AHMET HAŞİM’İN ÖĞRENCİSİ OLDU
Babası, Trabzon milletvekili seçilince 1923’te ailesiyle Trabzon’a yerleşen Eyüboğlu, Trabzon Lisesi’nde okurken birinci şiirlerini yazdı.
Trabzon mecmuasının yazı heyetinde bulunan Cahit Sıtkı Tarancı’nın tavsiyesi üzerine, Eyüboğlu’nun bir kıssası Milliyet gazetesinde, “Bir Damla Su” isimli şiiri ise Muhit mecmuasında yayımlandı.
Eyüboğlu, lisedeyken kendisine fotoğraf sanatını sevdiren ünlü ressam Ahmet Zeki Kocamemi’nin tavsiyesi üzerine, 1929’da Devlet Hoş Sanatlar Akademisine (Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi) başladı. Akademide Nazmi Ziya Güran, İbrahim Çallı ve Ahmet Haşim’den ders alan sanatçı, eğitimini yarıda bırakarak 1931’de Fransa’daki ağabeyi Sabahattin Eyüboğlu’nun yanına gitti.
Usta sanatçı, yaptığı bir açıklamada, yurt dışı ziyaretlerine ilgisini “Dil öğrenmek, müze gezmek, sanat etraflarıyla haşır neşir olmak, gözümü fal taşı üzere açıyor.” tabirleriyle aktarmıştı.
Rumen asıllı eşi Eren Eyüboğlu ile 1930’da gittiği Paris’te tanışan sanatçı, 1936’da döndükleri Türkiye’de evlendi.
Usta sanatçı, 1934’te D Kümesi’nin 4. standına 30 fotoğrafla katıldı, 1936’da eşiyle katıldığı diploma yarışında “Hamam” kompozisyonuyla birinci oldu. Tıpkı yıl Moskova’da düzenlenen Çağdaş Türk Sanat Standı’nda yapıtları sergilenen Eyüboğlu, kısa mühlet çevirmenlik ve Monopol Genel Müdürlüğünde vitrin düzenlemesi işleri de yaptı.
Güzel Sanatlar Akademisinin fotoğraf kısmında, 1937’de Leopald Levy’nin asistanı olarak çalışmaya başlayan Eyüboğlu, akademide profesörlüğe yükseldi.
CHP’nin kültür programı kapsamında, birçok ressamla fotoğraf yapmak üzere 1938’de Edirne’ye, 1941’de Çorum’a giden Eyüboğlu, bu seyahatlerin akabinde fotoğraflarında köy görüntüleri, köy kahveleri, faytonlu yollar, iğde kolu takmış gelinler üzere Anadolu’ya mahsus temalara yer verdi. Sanatçı, 1940’lardan sonra duvar fotoğrafları yapmaya başladı.
Brüksel standına yaptığı 227 metrekarelik mozaikle altın madalya aldı
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1941’in sonlarında askerden döner dönmez, birinci şiir kitabı “Yaradana Mektuplar”ı yayınladı.
İlk duvar fotoğrafını 1943’te İstanbul Ortaköy’deki Lido Yüzme Havuzu için yapan ressam, 1947’de İstanbul’daki atölyesinin yanı sıra bir galeri açtı.
Eyüboğlu, 1951’den 1960’a kadar Cumhuriyet gazetesinde “Pazartesi Konuşmaları” ve “Sanat Sohbetleri” başlığı altında his ve fikirlerini okuyucuyla paylaştı.
Şair Turgut Uyar’ın halk kültürü ögelerini sıkça kullanmasından ötürü “çelimsiz bir halk ozanı” ve “turistik gelen bol nakışlı bir heybe” yorumlarını yaptığı Eyüboğlu, 1958’de Brüksel standındaki Türk pavyonuna yaptığı 227 metrekarelik mozaik pano ile altın madalya aldı.
Rockefeller Vakfının verdiği bursla 1961’de eşiyle Paris’e, akabinde ABD’ye giden Eyüboğlu, bulunduğu ülkelerde çeşitli konferanslara katıldı. Sanatçı, sanatını geliştirmek üzere 1960’tan itibaren yazmaya 10 yıl orta verdi.
Sanatçı, 1971’de Hoş Sanatlar Akademisinde Fotoğraf Kısmı Lideri seçildi. Ressamlığı kadar şairliğiyle derin izler bırakan Eyüboğlu, “Yeni Adım”, “Tan”, “Ses”, “Gün”, “İnsan”, “Büyük Doğu”, “Varlık” ve “Yeditepe” isimli mecmua ve gazetelerde yazdı.
“Karadut” isimli şiiri büyük ilgi gören usta isim, vefatından iki ay evvel bütün şiirlerini Şakir Serengil isimli sanatkara okuttu. Serengil’in kasete okuması sırasında “Eğer bir gün bu dünyadan göçersem, bu şiirin bir tarafının benim mezar taşıma işlenmesini istiyorum.” diyerek “Sevinsin” şiirinin bir kısmının mezar taşına yazılmasını vasiyet etti.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1975’in Nisan ayında sarılığa yakalandı ve 20 Eylül’de 64 yaşındayken İstanbul’da vefat etti.
VEFATINDAN SONRA “YILIN SANATÇISI” SEÇİLDİ
Milliyet Sanat mecmuası, vefatından bir yıl sonra Eyüboğlu’nu “Yılın Sanatçısı” seçti.
Ressam ve şair Eyüboğlu’nun unutulmaz yapıtlarından kimileri şöyle:
Şiir: “Yaradana Mektuplar” (1941), “Karadut” (1948), “Tuz” (1952), “Üçü Birden” (1953), “Dördü Birden” (1956), “Merhaba Yeşil” (1956), “Bigüzel” (1959), “Karadut 69” (1969), “Dol Karabakır Dol” (1974), “Yaşadım” (1977).
Gezi, deneme ve mektup: “Canım Anadolu” (1953), “Yukulele’ye Mektuplar” (1972), “Tezek” (1975), “Delifişek” (1975), “Bu Anadolu Var ya” (1993), “Resim Yaparken” (1996), “Kardeş Mektupları” (1985), “Körolası” (1997), “Aşk Mektupları 1937-1950” (2000).
Resim kitapları: “Binbir Bedros” (1977), “Resme Başlarken” (1977), “Karadut” (1979), “Babatomiler” (1979).
Sanatçının yapıtları 1985’ten sonra Bilgi Yayınevince “Tüm Eserleri” ismi altında, 2002’den sonra ise Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlarınca okuyucuya sunuldu.
