Anadolu’nun birinci medeniyetlerinden Hititlerin başşehri Hattuşa Ören Yeri‘nde 1907’de başlayan arkeolojik hafriyatlar, Alman Arkeoloji Enstitüsünden Prof. Dr. Andreas Schachner başkanlığında devam ediyor.
Kazılarda yeni tespit edilen, Hint Avrupa Lisan Grubu’na ilişkin olduğu bedellendirilen, Kalaşma ülkesine ilişkin meyyit lisan, Hattuşa’da bu yılın en kıymetli keşiflerden biri olarak dikkati çekti.
Schachner, bu yıl hafriyatlarda bir Hitit binasında yüzeyi aşınmamış, üzerinde Hititçe ve sonradan Kalaşma lisanında yazıldığı tespit edilen metnin yer aldığı tablet bulduklarını söyledi.
Keşfin hafriyat takımında heyecan yarattığını belirten Schachner, tabletin çeviri edilmesi için alanında uzman lisan bilimcilerden oluşan grubun çalışmalara başladığını bildirdi.
“TABLET ÇOK GÜZEL KORUNMUŞ”
İlk eline aldığında çok yeterli korunmuş olmasından ötürü farklı bir tablet olduğunu hissettiğini aktaran Schachner, “Ben lisan uzmanı değilim, tableti epigrafistlere (yazıt bilimi) gönderdim. Onlar ‘okuyoruz ancak anlayamıyoruz’ deyince biraz şaşırdım. Sonradan metni daha ayrıntılı inceleyince anlaşıldı ki tabletin üst tarafında Hitit lisanında bir özet var, onun altında şimdi bilinmeyen bir Anadolu lisanının devam ettiğini görüyoruz. Hitit metninin sonunda diyor ki ‘Bundan itibaren Kalaşma ülkesinin lisanında oku’. Ondan sonra Kalaşma ülkesinin lisanındaki metin geliyor” diye konuştu.
Schachner, Kalaşma ülkesinin bugün Bolu-Gerede ve Karabük’ün bulunduğu Batı Karadeniz’de yer aldığını düşündüklerini anlattı.
Yeni bir lisanın keşfedilmesinin bilim dünyasına Hititlerle ilgili yeni ufuklar kazandırdığına dikkati çeken Schachner, “Boğazköy’de bulunan on binlerce çivi yazılı tablet ortasında aslında çeşitli lisanların olduğunu biliyoruz. Kimilerine isim koyabiliyoruz, birkaçına isim koyamıyoruz. Anadolu’nun çok lisanlı bir toplum olduğu tekrar göz önüne seriliyor bu yeni lisanla. Tıpkı vakitte Hititlerin nispeten buradan uzak olan bir bölgeyle bağlantılı olduğunu da görüyoruz” dedi.
Tabletin Hititçe kısmında dini ritüellerden bahsedildiğini lisana getiren Schachner, şöyle devam etti:
“Bu bizim için de enteresan bir durum ve Hititlere ışık tutan bir durum. Hititler kendilerini ‘Bin ilahlı din’ olarak tanıtıyordu. Hititler fethettikleri bölgenin rablerini yıkıp kırmıyordu, tam aksine onları alıp başşehrine götürüp, tapınaklara koyup hizmet ederlerdi. Burada da birebirini görüyoruz.
Kalaşma dini ritüelinin kendi lisanında yapılmasını öngörüyorlar. Bunu ne için yapıyorlar, Hititler çok mu toleranslı? Bence toleranstan çok bir iktidar kullanım sistemi. Yani başkalarının rablerini kendi tapınaklarına koyarak o bölgenin insanlarını kendilerine bağlayabiliyorlardı. O insanlara, kendi topraklarına dahil olma imkanı yarattılar. Böylelikle gücüne güç katmış oldular. Buna hürmet da denilebilir. Hititler bu metotla Anadolu’da yaşayan başka topluluklara hürmet göstererek ve kendi sistemleri içinde bir yer göstererek kendi toplumlarına dahil ettiler. Hürmet göstererek hürmet kazandılar.”
Hititçenin bir Hint Avrupa lisanı olduğunu hatırlatan Schachner, Hattuşa’da Luvice, Palaca üzere tıpkı kümeye ilişkin lisanların daha evvel keşfedildiğini fakat şimdi keşfedilmemiş lisanların de olabileceğini vurguladı.
“TABLETİN ÇEVİRİ EDİLMESİ İÇİN ÇALIŞMALAR SÜRÜYOR”
Yeni buldukları tabletteki çivi yazısıyla işlenmiş metni Latin harflerine çevirebildiklerinin altını çizen Schachner, şunları kaydetti:
“Tabletin çeviri edilmesi için çalışmalar sürüyor. Bir küme halinde linguistler (dil bilimci), bilhassa Hint Avrupa lisanları uzmanı, tablet üzerinde baş yoruyor. Gelecek yıla kadar bir çözümleme ortaya konulabilecek. Sonrasında bilim dünyası tartışarak, herkes kendi fikrini söyleyerek bir tahlil üretecek.”
Schachner, çalışmalar devam ettiği için yeni tabletin görselinin şimdilik kamuoyuyla paylaşılmadığını kelamlarına ekledi.
