Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nden Dr. Michael Deniz Yılmaz, arkeolojik açıdan hava kirliliği ve iklim değişikliğinin tesirlerini kıymetlendirdi.
İklim değişikliğinin ve artan hava kirliliğinin çevresel boyutlarının yanı sıra tarihi yapıtlara de ziyan verdiğine işaret eden Yılmaz, havadaki nem oranı ve yağış ölçüsüne bağlı olarak suda çözünebilecek gereçlerden üretilmiş olan kültür varlıklarının vakitle eriyerek yok olduğunu, ayrıyeten tarihi eser yapıtlarının vakitle çözünerek suya karıştığını belirtti.
“SICAKLIK FARKI YAPITLARDA ÇATLAMAYA SEBEP OLUYOR”
Mevsimsel sıcaklık farklarına bağlı olarak fizikî ufalanma ve kırılmalar sonucunda kayaçların, toprak halini aldığını aktaran Yılmaz, “Bu durum tabiattaki toprak ve kumların oluşumunu sağlamasının yanı sıra, kültür varlıklarının da yapı taşlarının erozyonuna sebep olan bir süreçtir. Etraf bölgede kum ve rüzgarın artmasıyla birlikte aşınmalar da ortaya çıkmaktadır. Birebir vakitte kurak iklime sahip olan coğrafyadaki gece-gündüz ile yaz-kış ortasındaki sıcaklık farkları yapıtlarda de çatlama meydana getiriyor” tabirlerini kullandı.
Yosun oluşumunu artıran iklimin ortaya çıkmasıyla birlikte, yapıtların üzerinde “liken” denilen yosunlar oluştuğuna dikkati çeken Yılmaz, şöyle devam etti:
“Yosunların kökleri kılcal çatlaklara sebebiyet veriyor. Bu kılcal çatlaklar ise ufalanma ve aşınmaya yol açıyor. Ülkemizde, Hattuşa’daki Sfenksli Kapı bunun için uygun bir örnek olarak gösterilebilir. Hattuşa’daki eserler için tedbirler alınarak, yepyeni sfenksler müzede müdafaa altına alındı.”
“ESERLERİ MUHAFAZAMIZ ÇOK ÖNEMLİ”
Hava kirliliğinin de tarihi yapıtlara ziyan verdiğinin altını çizen Yılmaz, “Kültür varlıklarının içine kadar nüfuz eden salınan karbonmonoksit gazı lakin kimyasal yollarla temizlenebiliyor. Bu tekniklerin tamamına yakını aşındırıcı özelliğe sahip olduğundan yapıtta tahribata yol açıyor. Yalnızca eser yok olmuyor. Hava kirliliği, kalker taşlarını karartarak orjinal görünümünü kaybetmesine sebep oluyor. Vakit içerisinde yapıtın üzerindeki bezeme ögeleri ve yazılar da yok olmaya başlıyor. Kültür varlıklarını korumak ismine dış etkenlerle irtibatlarını kesmek yararlı olacaktır. Kültür varlıklarını, gelecek nesillere aktarmamız gerekiyor. Korumamamız sonucunda sadece belgelenmiş olanlarını gelecek jenerasyonlara bu evraklar vasıtasıyla aktarabiliriz. Yapıtları, ileride teknolojinin gelişmesiyle birlikte yapılacak olan araştırmalar için koruyarak saklamaya çalışıyoruz. Şu an uygulayamayacağımız tahlilleri uygulamamız mümkün olabilir. Bu açıdan yapıtları müdafaamız epey önemli” tabirlerini kullandı.
