İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsünden bilim insanları, Alemdar 2 gemisi ile Marmara Denizi’nde oksijen, sıcaklık, mevsim tesirleri ve denizin yeni durumunu inceledikleri yaz seferini tamamladı. Sefer kapsamında denizin 100’e yakın noktasından örnekler alınarak tahliller yapıldı.
Elde edilen birinci bulguları paylaşan İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Cem Gazioğlu, fizikî, kimyasal ve biyolojik örneklemeler için kimi özel bölgeler seçtiklerini belirterek, “Buralardan daha fazla data sağlamak için özel şamandıra sistemleri de kurmayı düşünüyoruz. Böylelikle daima bu noktalardan örnek alarak ofis ortamında değerlendirebileceğiz.” dedi.
Yaptıkları örneklemelerin Marmara Denizi’nin temmuz ayına ilişkin bedelleriyle ilgili son derece kıymetli bilgiler sağladığını anlatan Gazioğlu, “Üst katmandaki prosesleri anlamamızı sağlayacak uygulamalar gerçekleştirdik. Marmara Denizi oksijen zahmeti olan bir deniz, üst katmanlarında oksijen tüketimi yüksek ve oksijen ölçüsü gitgide düşüyor. İstek etmediğimiz düzeylere kadar indiğini gördük. Alt katmandaki Akdeniz suyunu temsil eden suda da oksijen kıymetlerinde istemediğimiz lakin beklediğimiz sonuçlar var.” tabirlerini kullandı.
Denizin üst katmanında biyolojik faaliyetlerin yüksek olduğunu aktaran Gazioğlu, şöyle devam etti:
“Beklentimiz, bunun oksijeni yükseltmesi tarafındaydı lakin ortamda bulunan kimyasallar bu canlılığı çok besleyemiyor. Bu kendi içinde düzgün bir şey olabilir ya da biyolojik olarak birtakım organizmaların oradaki kimyasalları çok tükettiği sonucu da çıkabilir. Gördüğümüz oksijeni birinci katmanda tüketen bir proses var. Bu tüketim birinci kısımdan tabanlara gerçek giderek Akdeniz suyuna yaklaştıkça çok kritik düzeylere kadar iniyor. Bu beklediğimiz ve istek ettiğimiz bir şey değildi. Aşağıdaki düşük düzeydeki oksijen ise beklediğimiz lakin dilek etmediğimiz bir şeydi.”
Gazioğlu, bu yıl hava sıcaklığındaki artışın geç lakin şiddetli başladığına ve Marmara Denizi’nin Karadeniz üzere soğumadığına dikkati çekerek, “İlk 25 metrelik katmanda bunu görebiliyoruz, yani Marmara Denizi’nin çok soğuyamadığını sıcak kaldığını görüyoruz. Artan sıcaklığın sonraki seneye de bir transferi kelam konusu. Bunu besleyen Karadeniz, ısı transferini buraya aktarıyor. Oksijen derdi vardı, ısınma da meşakkat haline geldi. Yüzeyde 24-25 dereceleri ölçtük, beklentimiz 22-23 dereceydi. Sıcaklık ağustos ayının sonuna gerçek artış trendini sonlandırdı.” diye konuştu.
Marmara’da alınan önlemlerin bir anda karşılık vermesinin çok kolay olmayacağı görüşünü paylaşan Gazioğlu, önlemlerin artırılarak devam etmesi gerektiğini vurguladı.
“28 METRE CİVARINDA OKSİJEN ASGARÎ SEVİYEDE”
İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fuat Dursun da ölçüm yaptıkları istasyonlarda emsal bilgiler elde ettiklerini lisana getirdi.
Dursun, “Özellikle 28 metre civarında oksijenin asgarî düzeyde, litrede 1 ila 1,5 miligram olduğunu gördük. Bu birinci datalarla tek başına değerlendirebileceğimiz bir şey değil. Aldığımız klorofil, besin ağı ve fitoplanktonla bu oksijen düzeyine hangi faktörler neden olabiliyor, bunun karşılığını tahliller sonrası vermemiz mümkün. Bizim denizlerde en düşük oksijen düzeyi olarak litrede 5 miligram bir düzeyimiz var, bizim ölçtüğümüz bedeller ise litrede 1,5 miligram. Bunları karşılaştıracak olursak bir riskin varlığından kelam etmemiz mümkün.” değerlendirmesinde bulundu.
Oksijenin deniz canlıları için ömür kaynağı olduğuna işaret eden Dursun, şunları kaydetti:
“Denizlerdeki oksijenin temel üreticileri fitoplankton dediğimiz mikroskobik canlılar. Seferimizde bunların üzerine araştırmalar yapıyor, oldukları azamî derinliklerde örneklemeler yapıp bunların hangi cinsler olduğunu belirlemeye çalışıyoruz. Oksijen düşüklüğü fitoplanktonla beslenen canlılar, başka balıklar ve memelilere kadar bir zincir oluşturduğu için tüm ekolojik düzeyde olumsuz sonuçları olacaktır.”
“EKOSİSTEMİN BÜTÜNÜNÜN DEĞİŞİMİNE SEBEP OLABİLİYOR”
İstilacı yabancı cinslere de değinen Dursun, bilhassa iklim değişikliğinin tesiri ve global ısınma ile daha evvel karşılaşmamış oldukları çeşitlerin Türkiye denizlerine giriş yaptıklarını aktardı.
Dursun, bu cinslerin değişen iklim şartlarına adaptasyonla denizlerde daha fazla kalabildiklerinin altını çizerek şunları söz etti:
“Bu, ekosistemin bütününün değişimine sebep olabiliyor. Birtakım yabancı tipler gemilerin balast sularıyla ülkemize girebiliyor ve global iklim değişikliğinin tesiriyle yaşanan ısınma ile geldikleri bölgedeki şartlara ulaştıkları vakit burası da onlar için ömür ortamı oluyor.
Normalde bir tıbbın çok çoğalması 1 hafta 10 gün sürecekken bu, sıcaklık şartlarının değişmesiyle birlikte 20-25 günü bulabiliyor. Bu da ekosistemin değişmesi açısından bir potansiyel yaratıyor. Deniz süratli bir formda ısınmaya başladı. Bu, ekosistemi çok kısa müddette değiştirebilecek bir olgu. Bu mevsimler ortasında daha evvelce olmayan keskin farklar, tiplerin değişimleri açısından ekosistemin üzerindeki baskıyı artırıyor.”
