Küresel sıcaklık artışının 2050’ye kadar devam etmesi halinde dünyada sıcaklığa bağlı ölümlerin 4,7 kat artma riski bulunurken, bilim insanları iklim değişikliğiyle çaba konusunda daha fazla gecikme nedeniyle insan sıhhatine yönelik tehditlerin önemli boyutlara ulaşabileceği ikazını yaptı.
University College London öncülüğünde bu yıl sekizincisi yayımlanan Lancet Sıhhat ve İklim Değişikliği Geri Sayım 2023 Raporu, Dünya Sıhhat Örgütü ve Dünya Meteoroloji Örgütü dahil olmak üzere farklı bölgelerden 52 araştırma kurumu ve Birleşmiş Milletler (BM) kuruluşundan 114 uzmanın katkısıyla hazırlandı.
Bu yıl 30 Kasım-12 Aralık tarihlerinde Birleşik Arap Emirlikleri’nin mesken sahipliğinde Dubai’de düzenlenecek BM İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi 28. Taraflar Konferansı (COP28) öncesi yayımlanan raporda, iklim değişikliği ve sıhhat ortasındaki bağlantı 47 göstergede incelendi.
Rapora nazaran, mevcut siyasetler kapsamında global sıcaklığın sanayi öncesi devirdeki düzeyine kıyasla 2100’e kadar 2,7 derece artma riski bulunuyor.
Geçen yıl bir birey ortalama 86 gün boyunca sıhhati tehdit eden yüksek sıcaklıklara maruz kalırken, bu sıcaklıkların yüzde 60’ının insan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim değişikliği nedeniyle meydana gelme mümkünlüğünün iki kat arttığı hesaplandı.
65 yaş üstü bireylerde sıcaklığa bağlı vefatlar, 2013-2022 periyodunda 1991-2000 yıllarına kıyasla yüzde 85 yükseldi. İklim değişikliği nedeniyle sıcaklıklar değişmemiş olsaydı, bu artışın yüzde 38 düzeyinde olacağı iddia edildi.
Daha sık görülen sıcak hava dalgaları ve kuraklıklar nedeniyle, 2021’de 122 ülkede 127 milyon daha fazla insan orta ila şiddetli besin güvensizliği yaşadı.
Lancet muharrirleri, değişen hava şartlarının ömrü tehdit eden bulaşıcı hastalıkların yayılmasını hızlandırdığını tespit etti.
Bunun örneği olarak, denizlerdeki ısınma nedeniyle, insanlarda hastalık ve mevte yol açan Vibrio bakterilerinin yayılması için uygun kıyı şeridi alanı 1982’den beri her yıl 329 kilometre arttı ve 1,4 milyar insan ishalli hastalıklar, yara enfeksiyonları ve sepsis riski yaşadı. Vibrio bakterilerinin yayılmasına elverişli kıyı şeridinin her yıl 142 kilometre arttığı Avrupa’nın yüksek tehdit altında olduğu görüldü.
Sanayi öncesi ortalamaya nazaran 1,14 dereceyi ulaşan global sıcaklık artışı sıhhat sistemleri üzerinde baskı oluştururken, geçen yılki çok hava olaylarından kaynaklı ekonomik kayıpların 264 milyar dolara ulaşacağı öngörüldü. Bu sayı 2010-2014’te hesaplanan ekonomik kayıplardan yüzde 23 daha yüksek.
Dünyada yüksek sıcaklık nedeniyle 2022’de 490 milyar potansiyel işgücü saati kaybı yaşandı, kişi başına düşen işgücü kaybı ise 143 saat oldu. Bu kayıplar da 1991-2000 devrine nazaran yüzde 42 yükseldi.
Sıcaklık gerilimine bağlı olarak yaşanan işgücü kayıpları nedeniyle, Afrika gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 4,1’ini kaybetti. Bu kayıp Küçük Ada Devletleri’nde yüzde 2,7, Asya’da yüzde 2,6 ve Güney ve Orta Amerika’da yüzde 1,3 oldu.
FOSİL YAKIT KESİMİNE 305 MİLYAR DOLAR DESTEK
İklim değişikliğine yol açan sera gazı emisyonlarına tek başına en büyük katkıyı veren güç dalı kaynaklı emisyonlar geçen yıl yüzde 0,9 artarak 36,8 gigatona ulaştı.
Fosil yakıt kullanımı hükümetlerin bölüme sağladığı teşviklerle sürerken, 2020’de global karbon emisyonlarının yüzde 93’ünden sorumlu 69 ülke fosil yakıtlara net 305 milyar dolar sübvansiyon sağladı.
Bu sayı 26 ülkedeki ulusal sıhhat harcamalarının yüzde 10’unu, 10 ülkede ise yüzde 50’sini aştı.
Özel dal bankaları 2017-2021 devrinde fosil yakıtlara 572 milyar dolar kredi sağladı, fosil yakıt şirketleri ise geçen yıl sermaye yatırımlarının yalnızca yüzde 4’ünü yenilenebilir güce ayırdı.
HERKES İÇİN DAHA BÜYÜK RİSKLER BARINDIRIYOR
Küresel sıcaklık artışının 1,5 dereceyi aşması halinde halk sıhhati açısından risklerin süratle artacağı öngörülürken, sıcaklıkların 2100’e kadar 2 dereceye yükselmesi halinde Lancet Geri Sayım raporunda izlenen 47 göstergenin daha da kötüleşeceği öngörülüyor.
Bu senaryoya nazaran sıcaklığa bağlı ölümlerin 2050’ye kadar yılda yüzde 370 ve sıcaklık nedeniyle kaybedilen potansiyel işgücü saatinin yüzde 50 artma riski bulunuyor.
Daha sık görülen sıcak hava dalgalarının 2041-2060 yılları ortasında yaklaşık 525 milyon daha fazla insanın orta ila şiddetli besin güvensizliği yaşamasına yol açma tehlikesi büyüyor.
Yükselen sıcaklıklarla, hayatı tehdit eden bulaşıcı hastalıkların da yüzyıl ortasına kadar daha fazla yayılacağından tasa ediliyor. Vibrio bakterileri için uygun kıyı şeridi uzunluğunun yüzde 17 ila yüzde 25 ortasında artarak daha fazla hadiseye yol açma, dang hummasının bulaşma potansiyelinin yüzde 37 daha yüksek olma riski bulunuyor.
Sıcaklık artışının sıhhat ve toplumlar üzerindeki tesirlerinin giderek artmasına karşın Lancet muharrirleri, alınacak tedbirler ve yapılacak güzelleştirmelerle kayıpların azaltabileceği konusunda optimist.
Bu kapsamda, direkt fosil yakıt kaynaklı dış ortam kirliliğine maruz kalmaktan kaynaklanan 1,9 milyon hayat kaybının birçoklarının hava kalitesindeki güzelleştirmelerle önlenebileceği iddia edilirken, adil ve merkezine sıhhati koyan bir iklim hareketi beraberinde birçok fırsatı da getiriyor.
“EYLEMSİZLİĞİN BEDELİNİ HAYATLARLA ÖDÜYORUZ”
Lancet Geri Sayım İcra Yöneticisi Marina Romanello, rapora ait değerlendirmesinde, çıkardıkları sıhhat envanterinin, iklim değişikliğinin artan tehlikelerinin dünya çapında omurlara ve geçim kaynaklarına mal olduğunu ortaya koyduğunu lisana getirdi.
Küresel sıcaklık artışını sonlandırmak için bugüne kadar ortaya konulan gayretlerin suratı ve ölçeğinin insanların sıhhati ve güvenliğini korumak için yetersiz olduğunu belirten Romanello, şunları kaydetti:
“Her saniye 1.337 ton karbondioksit salınmaya devam ediyor ve biz iklim tehlikelerini sıhhat sistemlerimizin baş edebileceği düzeylerde tutmak için emisyonları gereğince süratli azaltamıyoruz. Eylemsizliğin muazzam bir insani maliyeti var ve bu seviyede bir ilgisizliği kaldıramayız. Bu eylemsizliğin bedelini hayatlarla ödüyoruz. Geciktiğimiz her an, yaşanabilir bir geleceğe giden yolu daha da zorlaştırıyor ve adaptasyonu giderek daha maliyetli ve kuvvetli hale getiriyor.”
Romanello, buna karşın hala umut olduğunu lisana getirerek, COP28’in sıcaklık artışını önlemek ve iklim hareketini teminat altına almak için bir fırsata dönüştürülmesi davetinde bulundu.
