Yönetmen Abdulhamit Güler‘in sinema dünyasının seçkin isimlerini ağırladığı “Burada Sinema Konuşuyor” söyleşileri başladı.
Fatih Belediyesi’nin mesken sahipliğinde Neslişah Sultan Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen söyleşilerin birinci konuğu sinema tarihçisi Burçak Evren oldu.
Etkinliği yöneten Güler, Cihan’ın yaşadıklarıyla, bildikleriyle, gördükleriyle geniş bir tarih birikiminin yanı sıra sinema alanında çok önemli bir arşive de sahip olduğunu söyledi.
Türk sinema tarihiyle ilgili çalışmalarıyla tanınan Cihan’ın görüşlerinin sinemaya ve kültürel çalışmalara kıymetli bir pencere açtığını belirten Güler, “Konuya bu zaviyeden baktığımızda memlekete, insanımıza, toprağımıza nasıl bakmanız gerektiğini de anlıyoruz” dedi.
“FUAT UZKINAY’IN SİNEMASI GÜNÜMÜZE KADAR GELMEDİ”
Burçak Cihan, Fuat Uzkınay’ın Ayestefanos anıtının 14 Kasım 1914’te yıkılmasına ait sinemasının Türk sinemasının doğum günü olarak kabul edildiğini belirterek, “Fakat uzun müddet bu sinemayla ilgili hiçbir bilgimiz yoktu. Aslında sinema günümüze kadar gelmedi.” dedi.
Bu sinemaya dair 1980’li yıllarda yazdığı makaleyle bahis üzerine tartışmaların başladığını aktaran Cihan, “Ben o zamanki araştırmalarım sonucunda bu sinema ya çekilmemiştir, ya çekilirken yeterli çekilmeyip yanmıştır yahut çekilip çalınmıştır üzere tezler ileri sürdüm. Lakin daha sonra bu sinema birinci olur mu olmaz mı, doğum günü kabul edilir mi edilmez mi derken bu sinemadan sonra çekilen sinemaları değil de bundan evvelki periyotları araştırmaya başladım ve birkaç sinema buldum” sözünü kullandı.
“MANAKİ KARDEŞLER OSMANLI YÖNETMENLERİDİR”
Yanaki ve Milton Manaki kardeşlerin 1906’da çektikleri sinemayla Balkan ülkeleri tarafından birinci sinemacılar olarak kabul gördüğünü, halbuki bu yıllarda Balkanların Osmanlı toprağı olduğunu aktaran Cihan, şunları kaydetti:
“Bizden öteki herkesin sahip çıktığı fakat Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı bir yerdeki Manaki kardeşlere biz sahip çıkamıyoruz. Hatta bunların çektiği sinemalardan birinin baş oyuncusu da beşinci Mehmed yani Sultan Reşad. Sultan Reşad, Balkan Harbinden sonra 1911’de Selanik ve Makedonya ziyaretine gittiği vakit onun da sinemasını çekiyorlar. O sinema Makedonya sinema arşivinde bulunuyor ve sinema kutusunun üzerinde Türkiye yazıyor. Madem bizim, o vakit ben bu direktörün çektiği birinci sineması 1906’yı baz alırsak bunlar Osmanlı direktörleridir diyorum. Doğal ki bizim sahip çıkmamız lazım.”
Evren, Manaki kardeşlerin yanı sıra Sigmund Weinberg’in de Osmanlı devrinde çektiği sinemaların bulunduğunu, bu sinemaların elde olmadığını ancak bunlarla ilgili bilgilere ulaşıldığını anlattı.
“BELGELER NEYSE BUNU SÖYLEMEK ZORUNDAYIZ”
Araştırmaları sonucunda Türk sinema tarihinin başlangıcının yine kıymetlendirilmesi gerektiğine kanaat getirdiğini söz eden Cihan, “Weinberg, sinemayı Türkiye’ye birinci getiren, sinemayla ilgili birçok kuruluşlarda çalışan hatta bir söylentiye nazaran merkez ordu sinema dairesinin de başına getirilen birisidir. Bu adam dışarıdan geldiği için, Manaki kardeşlere de çok kişi sahip çıktığı için resmi ideoloji tarafından pek kabul görmedi. Fakat evraklar neyse bunu söylemek zorundayız” biçiminde konuştu.
Evren, “Tabii ki Fuat Uzkınay Türk sinemasında öncü isimlerden biridir lakin bu ülke için bir şeyler yapmış olan öteki insanları da görmezlikten gelemeyiz, onların da hakkını vermek gerekiyor. Bunu kutlayalım lakin evvelki öncü sinemacılardan da bir vefa borcu olarak kelam edelim diyorum” sözünü kullandı.
Türk sinema tarihiyle ilgili kitapları ve çalışmaları bulunan, hukuk ve arkeoloji eğitimi de alan Burçak Cihan, 50 yıllık gazeteciliğinin yanı sıra üniversitelerde sinema üzerine eğitimler de veriyor.
