Türkiye’nin Ulusal Uzay Programı kapsamında başlattığı Ay Araştırma Programı ile geliştirilen birinci uzay aracında bütün süreçlerin 2026’da tamamlanması ve aracın uzaya fırlatılması hedefleniyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ve Kurum çalışmaları ile ülkedeki kuruluşların katkılarıyla hazırlanan Ulusal Uzay Programı kapsamında Türkiye’nin 10 yıllık plan ve maksatları belirlendi.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ AY VE DERİN UZAY GÖREVİ
Açıklanan 10 programdan birincisini oluşturan Ay Araştırma Programı ile ülkenin Ay’da mevcudiyet gösteren sayılı ülkelerden biri olması amaçlandı.
Ay Araştırma Programı’nın birinci etabı olan AYAP-1 kapsamında Ay’ın yörüngeden keşfi ve Ay yüzeyi ile birinci temasın gerçekleştirilmesi, ikinci etapta ise AYAP-2 Projesi ile yumuşak iniş metoduyla yüzeye bir gezici keşif aracının (rover) indirilmesi hedeflendi.
Ay Araştırma Programı’nın AYAP-1 Projesi kapsamında Dünya’dan Ay yörüngesine ulaşarak buradan data toplayan ve sonrasında Ay yüzeyiyle teması sağlayacak bir uzay aracı geliştirilerek vazife operasyonları yürütülecek.
Bunun yanında ulusal imkanlarla geliştirilecek teknolojiler, eserler, yazılımlar ve ekipmanların başarılı olmasıyla ülkenin sistem geliştirme ve şiddetli vazife operasyonlarını gerçekleştirebilme kabiliyetine yönelik memleketler arası prestiji artırılacak.
AYAP-1 kapsamında, Türkiye’nin birinci “Ay” ve “Derin Uzay” misyonunun gerçekleştirilmesi ve operasyonel deneyim kazanılması hedefleniyor.
Ay yörüngesinde (Dünya’dan 400 bin kilometre uzakta) vazife yapabilecek ve yumuşak inişe uygun bir uzay aracı geliştirilmesi planlanıyor.
Ayrıca, yerli imkanlarla geliştirilen Hibrit İtki Sistemi’nin uzay tarihçesi kazanması, Ay yüzeyinden alınacak yüksek çözünürlüklü imajlar ve bilimsel dataların (Ay’daki suyun kökeni, mini-manyetosfer oluşumları, yüzey bileşenleri, yüzey sıcaklık ve yansıma haritaları, radyasyon) Türkiye’deki bilim insanlarınca bilgiye çevrilmesi planlanıyor.
PROJE, “DERİN UZAY” ARAŞTIRMALARINA KAPI AÇACAK
Proje, halihazırda Ulusal Uzay Programı kapsamındaki Ay Araştırma Programı altında yürütülüyor. Bununla birlikte Türkiye’deki sanayi ve akademiden birçok paydaşın direkt girdisi bulunuyor. Bu sebeple ülkenin uzay ekosisteminin güçlendirilmesine de katkı sağlanacak. Bir öbür katkı ise uzay aracı üzerinde bulunan yerli ve memleketler arası ortaklar tarafından geliştirilen bilimsel vazife yüklerinin toplayacağı bilgiler üzerinden elde edilecek bilgiyle uzay bilimleri konusunda Türkiye’nin yetkinliği ve milletlerarası işbirliğinin düzeyi artırılacak.
Ülke için “Derin Uzay”a açılacak kapıyı aralayacak bu projeyle gençlerin uzay bilimi ve teknolojilerine ilgisi güçlendirilecek.
UZAY ARACINDA SON DURUM
Uzay aracı kapsamında “Sistem Düzeyi Tasarım Aşaması” tamamlanarak, “Ayrıntılı Tasarım (Ekipman/Modül/Bileşen Geliştirme) Aşaması” faaliyetleri yürütülüyor.
Uzay aracı üzerinde kullanılacak tüm ekipmanların misyon için yeterlilikleri gözden geçirildi ve birtakım ekipmanlar için yeterlilik (kalifikasyon) modellerinin üretimleri başlatıldı. Bu ekipmanların yeterlilik testini geçmesi sonrasında uçuş modelleri üretilerek uzay aracına entegre edilecek.
Uzay aracı kapsamında teslim müddeti uzun ekipmanlar ve bileşenler için kontratlar imzalandı ve “Uzay Aracı Uçuş Modeli” üzerinde kullanılacak tüm ekipmanların planlaması tamamlandı.
Uzay aracını oluşturan alt sistem ve ekipmanların uçuş modellerinin üretilmesi sonrasında sistem düzeyi entegrasyonu gerçekleştirilecek ve akabinde çevresel (titreşim, ısıl-vakum, elektromanyetik uyumluluk gibi) ve fonksiyonel testler yapılacak. Bütün süreçlerin 2026 yılında tamamlanması ve birebir yıl aracın fırlatılması planlanıyor.
UZAY ARACININ DİZAYNLARI YERLİ
Türkiye’nin birinci Ay misyonu olması nedeniyle vazifenin başarısı her şeyin üzerinde tutuldu ve planlamalar yapıldı.
Bu kapsamda yerli olarak geliştirilen ekipmanlara karar verilirken en az prototip düzeyinde olunması dikkate alındı ve yeterlilik modeli planlamaları gerçekleştirildi. Bununla birlikte misyon kritik ekipmanlar için “Derin Uzay” tarihçesi bulunan alternatifler uzay aracı kapsamına alınarak vazife başarısına katkı sağlayacak formda güvenilirlik artırıldı.
Yurt dışından birtakım bileşen ve ekipmanların tedariki özelinde işbirlikleri olmakla birlikte Ay vazifesinin ve uzay aracının dizaynları yerli olarak yapıldı. Aracın entegrasyonu, testleri ve operasyonları da Türkiye’nin altyapıları kullanılarak kendi beşeri sermayesi tarafından gerçekleştirilecek.
İlk misyon (AYAP-1) kapsamında geliştirilen uzay aracı, AYAP-2 içinde planlanan yumuşak iniş vazifesinin ihtiyaçları de dikkate alınarak tasarlanıyor. Ayrıyeten yumuşak iniş için gereken birtakım ekipmanlar (iniş grubu gibi) ve teknolojilerle (görüntü dayanaklı seyrüsefer gibi) birlikte AYAP-2 kapsamındaki gezici keşif aracına yönelik konsept tasarım çalışmaları da yürütülüyor.
Türkiye’ye stratejik kabiliyetler kazandıracak projelere odaklanılırken bilhassa uzayda daha faal olmak için yer müşahede ve haberleşme uyduları, küçük uydularla objelerin interneti, fırlatma sistemleri, yer kısmı, uzaktan algılama, uzay müşahede sistemleri ve bunların bileşenleriyle son periyotta Ulusal Uzay Programı ile birlikte “Derin Uzay” (Ay Araştırma Programı) ve beşerli uzay misyonları üzerine geniş çapta ve yoğunlukta çalışmalar yapılıyor.
